ผักเซียงดา...ราชินีแห่งผักพื้นบ้านภาคเหนือ

สุนทร      ตรีนันทวัน

ในประเทศไทยมีพืชที่เรียกว่าผักพื้นบ้าน  มากมายหลายชนิดทุกทุกภาคของประเทศ  บางชนิดก็มีประจำภาคนั้น ๆ ซึ่งภาคอื่น ๆ ไม่มีหรือมีก็น้อยมาก  ผักพื้นบ้านของทางภาคเหนือชนิดหนึ่ง  คือ ผักเซียงดา ซึ่งชาวเหนือจะรู้จักกันอย่างดี  จัดเป็นราชินีแห่งผักพื้นบ้านภาคเหนือ  ก็เพราะผักชนิดนี้มีมากทั่ว ๆ ไปและมีความอร่อยด้วย

http://www.magnoliathailand.com/webboard/index.php?topic=4363.0

ผักเซียงดา  มีชื่อวิทยาศาสตร์ จีมนีมา  อิโนดูรัม (Gymnema inodurum Decne) คำว่าผักเซียงดา  เป็นชื่อท้องถิ่นหรือชื่อพื้นเมืองของทางเหนือ  มีลักษณะเป็นไม้เถาเลื้อยไปได้ไกลขึ้นอยู่กับอายุของต้นไม้  ลำต้นมีสีเขียว  ทุก ๆ ส่วนของลำต้นที่อยู่เหนือดินจะมียางสีขาว ๆ ขนาดของลำต้นมีเส้นผ่าศูนย์กลาง 0.5 – 5.0   เซนติเมตร  ใบเป็นใบเดี่ยวมีสีเขียวเข้ม  ใบมีลักษณะเป็นคลื่นเล็กน้อย  ผิวใบเรียบ  ปลายใบแหลม  ลักษณะคล้ายกับใบชะพลู  แต่มีเส้นใบน้อยกว่า  ฐานใบแหลมใบมีก้านใบยาว    3.5 – 6   เซนติเมตร     ใบกว้าง 9 – 11   เซนติเมตร    ใบยาวประมาณ 14.5 – 18.5    เซ็นติเมตร  ใบออกตรงข้อเรียงกันเป็นคู่ ๆ ตรงกันข้ามกัน

ชาวบ้านทางภาคเหนือนิยมปลูกผักเซียงดาไว้ตามริมรั้วบ้าน  ในสวนครัวหรือตามค้างที่ทำไว้ให้เลื้อย  เป็นพืชผักที่ปลูกง่าย  มีอายุยืนทนแล้งได้ดี  แตกยอดได้ตลอดปี  ถ้าหากแล้งจัด ๆ จะทิ้งใบหรือใบจะร่วง  และแตกยอดใหม่ได้ในฤดูฝน  ขยายพันธุ์โดยการปักชำ  โดยตัดส่วนเถาที่แก่พอควร  ยาวประมาณ     1    ฟุต  นำไปปักชำ    ต่อมาก็จะเจริญเป็นต้นใหม่ต่อไป

ประโยชน์ทางอาหารของผักเซียงดา      คือ  ยอดอ่อน  ใบอ่อน  รับประทานเป็นผัก  ใช้ใส่แกง  เช่น  แกงแค  ใช้ทำแกงจืด    แกงเลียง  ใช้จิ้มน้ำพริก   ฯลฯ  ผักเซียงดา  มีความเผ็ดเล็กน้อย  จึงเป็นที่ชื่นชอบของประชาชนทางภาคเหนือทั่ว ๆ ไป  มีให้รับประทานได้ตลอดปี  ยิ่งเด็ดยอดก็จะมียอดใหม่แตกออกมาอีก  โดยเฉพาะในฤดูฝนจะแตกยอดใหม่ออกไปเรื่อย ๆ ตลอดปี  ข้อดีอีกอย่างหนึ่งคือ  เป็นพืชผักที่ไม่มีแมลงมารบกวน  ยอดผักเซียงดา สด   มีรสมัน  เผ็ดร้อนนิดหน่อย

จุลสารข้อมูลสมุนไพร  คณะเภสัชศาสตร์  มหาวิทยาลัยมหิดล  ได้รายงานว่าจากการวิจัยพบว่าพืชชนิดนี้มีสรรพคุณลดน้ำตาลในเลือดได้  และมีศักยภาพในการรักษาโรคเบาหวาน  มีชาวญี่ปุ่นได้เข้ามาศึกษาผักเซียงดา   และรวบรวมผักเซียงดาของไทย  เพื่อนำไปวิเคราะห์สร้างสายพันธุ์ใหม่ที่ดีขึ้น  และมีการผลิตเป็นยาชงสมุนไพรผักเซียงดา    ดื่มเพื่อลดน้ำตาลในเลือด  แต่อย่างไรก็ตามยังจะต้องมีการศึกษาวิจัยถึงคุณประโยชน์ของผักเซียงดาอีกต่อไป

สำนักงานคณะกรรมการ    สาธารณสุขมูลฐาน  สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข  สถาบันการแพทย์แผนไทย        กระทรวงสาธารณสุข    ได้รายงานว่าใบของผักเซียงดา มีสารอนุมูลอิสระสูงมาก      นอกจากนี้ยังมีวิตามิน เอ    สูงเช่นกัน   ใบผักเซียงดา   100 กรัม  จะมีสารเบต้าคาโรทีน     5905    ไมโครกรัม     มีวิตามิน ซี   153   มิลลิกรัม  เนื่องจากผักเซียงดาของไทยมีสิ่งดี ๆ มาก  จึงควรช่วยกันระมัดระวัง  ในการอนุรักษ์และปกป้องพันธุกรรมของพืชผักชนิดนี้  อันเป็นทรัพยากรธรรมชาติของชาติไทยเราให้คงอยู่กับประเทศไทยตลอดไป