ทำความรู้จักกับ Lesson Study
โกสุม กรีทอง นักวิชาการ สาขาคณิตศาสตร์ประถมศึกษา สสวท.
แนวปฏิบัติของ Lesson Study อันมีกระบวนการปรับปรุงการสอนอย่างต่อเนื่อง ถือกำเนิดขึ้นในประเทศญี่ปุ่นในศตวรรษที่ 19 โดยมีจุดมุ่งหมายคือช่วยให้ครูญี่ปุ่น ซึ่งแต่เดิมต่างคนต่างสอนได้แลกเปลี่ยนเรียนรู้เทคนิคการสอนจากครูผู้สอนในประเทศตะวันตก ปัจจุบัน Lesson Study เป็นรูปแบบของการพัฒนาครูที่ได้รับการยอมรับมากที่สุด และเป็นปัจจัยหนึ่งที่ส่งผลให้ระบบโรงเรียนประถมศึกษาในญี่ปุ่นประสบความสำเร็จในการพัฒนาการสอนในชั้นเรียน
กระบวนการของ Lesson Study โดยทั่วไปประกอบด้วย 8 ขั้นตอน ดังนี้
(1) Problem Identification กำหนดประเด็นที่จะสอน ขึ้นอยู่กับความต้องการของนักเรียน
(2) Class planning วางแผนการสอน โดยเน้นที่นักเรียนและครูเป็นสำคัญ
(3) Class implementation นำแผนการสอนไปใช้ โดยเน้นบทเรียนที่ส่งเสริมการเรียนรู้และกระบวนการคิดของนักเรียน และแก้ไขความเข้าใจคลาดเคลื่อน
(4) Class evaluation and review of result ประเมินผลบทเรียนว่าส่งผลต่อการเรียนรู้ของนักเรียนอย่างไร และร่วมกันอภิปรายสะท้อนความคิด
(5) Reconsideration of class ปรับปรุงบทเรียนโดยอาศัยข้อมูลที่รวบรวมได้
(6) Implementation base on reconsideration นำแผนการสอนที่ปรับปรุงแล้วมาสอนนักเรียนกลุ่มอื่น
(7) Evaluation and review ประเมินผลบทเรียนและร่วมกันอภิปรายสะท้อนความคิดเกี่ยวกับบทเรียน
(8) Share result นำผลที่ได้มาแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกัน
กระบวนการของ Lesson Study นำเสนอในรูปแผนภาพได้ดังนี้
Lesson Study ในประเทศญี่ปุ่น
Lesson Study มีบทบาทสำคัญในการพัฒนาครูในประเทศญี่ปุ่นมาตั้งแต่ยุคเริ่มต้นของการศึกษามวลชนของญี่ปุ่นมากว่าสองร้อยปีแล้ว เหตุผลที่ Lesson Study ได้รับความนิยมอาจเป็นเพราะ Lesson Study ทำให้ครูผู้สอนได้มีโอกาส
(1) ทำความเข้าใจเกี่ยวกับแนวคิดทางการศึกษาที่เกี่ยวข้องกับแนวปฏิบัติในการสอน
(2) ปรับเปลี่ยนมุมมองเกี่ยวกับการสอนและการเรียนรู้
(3) เรียนรู้ที่จะพิจารณาแนวปฏิบัติของตนจากมุมมองของเด็ก
(4) ได้รับการสนับสนุนช่วยเหลือจากเพื่อนครู
นอกจากนี้ ลักษณะต่อไปนี้ของ Lesson Study ทำให้ Lesson Study แตกต่างจากโปรแกรมการพัฒนาครูทั่วไป
(1) Lesson Study เปิดโอกาสให้ครูได้มองเห็นการสอนและการเรียนรู้ในชั้นเรียนอย่างเป็นรูปธรรม ครูร่วมกันอภิปรายเกี่ยวกับการวางแผนการสอน การทำแผนการสอนไปใช้ การสังเกตการสอน และสะท้อนความคิดเกี่ยวกับแนวปฏิบัติในชั้นเรียน การที่ได้สังเกตการสอนจริงในชั้นเรียน ทำให้ครูได้เข้าใจและเห็นภาพว่าการสอนที่ดีนั้นเป็นอย่างไร ซึ่งจะช่วยให้นักเรียนเข้าใจในสิ่งที่ตนกำลังเรียนได้ดียิ่งขึ้น
(2) นักเรียนเป็นหัวใจสำคัญของโปรแกรมพัฒนาครู ซึ่งเป็นการเปิดโอกาสให้ครูได้ศึกษา วิเคราะห์การกระบวนการเรียนรู้และความเข้าใจของนักเรียนผ่านทางการสังเกตการสอนและการอภิปรายเกี่ยวกับแนวปฏิบัติในการสอน
(3) Lesson Study นำโดยครู Lesson Study ทำให้ครูได้มีบทบาทสำคัญในการก่อให้เกิดการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในการสอนและการพัฒนาหลักสูตร
Lesson Study ในแง่ของการวิจัยของครู
Lesson Study เป็นรูปแบบของการวิจัยที่เปิดโอกาสให้ครูได้เป็นตัวหลักในการศึกษาวิเคราะห์แนวปฏิบัติในการสอนในชั้นเรียนของตนเอง และเป็นผู้ที่สามารถคิดได้ด้วยตนเอง เป็นนักวิจัยการสอนและการเรียนรู้ในชั้นเรียนตลอดชีวิต Lesson Study มีบทบาทสำคัญในการพัฒนาหลักสูตร หนังสือเรียน และสื่อการเรียนรู้ในประเทศญี่ปุ่น ผู้จัดทำหนังสือเรียนคณิตศาสตร์ของประเทศญี่ปุ่นโดยส่วนใหญ่จะจ้างครูผู้สอนที่ทำ Lesson Study มาเขียนหนังสือเรียน นอกจากนี้ครูชาวญี่ปุ่นจำนวนไม่น้อยได้เขียนหนังสือเกี่ยวกับ Lesson Study ซึ่งจะเล่าถึงประสบการณ์ในการทำ Lesson Study และแผนการสอนที่นำไปใช้กับนักเรียน รวมถึงข้อสมมติฐานและสะท้อนความคิด/มุมมองเกี่ยวกับการสอนและการเรียนรู้ในชั้นเรียน หนังสือเหล่านี้หาซื้อได้ในร้านหนังสือชั้นนำทั่วไป หนังสือเกี่ยวกับ Lesson Study เหล่านี้ช่วยให้ครูได้แนวคิดใหม่ ๆ สำหรับการสอนและเข้าใจเกี่ยวกับการเรียนรู้ของนักเรียน
Lesson Study กับการพัฒนาการสอนของครู
Lesson Study ประกอบด้วยคุณลักษณะที่นักวิจัยพบว่ามีประสิทธิภาพในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของครู เช่น การใช้สื่อของจริงเพื่อช่วยให้นักเรียนเรียนรู้การแก้ปัญหาอย่างมีความหมาย การที่ครูได้วิพากษ์เกี่ยวกับการสอน และแลกเปลี่ยนประสบการณ์ การที่ครูได้มีเครือข่ายสนับสนุนทางวิชาการภายในโรงเรียน ในขณะเดียวกัน Lesson Study หลีกเลี่ยงลักษณะอันไม่พึงประสงค์ที่พบในโปรแกรมการพัฒนาครูทั่วไป เช่น เป็นการอบรมระยะสั้นไม่ต่อเนื่อง จัดทำโดยบุคคลภายนอกองค์กร และไม่ได้ปรับให้เหมาะสมกับบริบทของชุมชนและความต้องการของครู
องค์ประกอบสำคัญของการทำ Lesson Study คือ “the research lesson” ซึ่งกลุ่มของผู้สอนร่วมกันเตรียมแผนการสอนของบทเรียนหนึ่ง จากนั้นนำแผนการสอนนั้นไปสอนในชั้นเรียน โดยมีทีม Lesson Study และบุคลากรทางการศึกษาอื่น ๆ เข้าร่วมสังเกตการสอน หลังจากนั้น จะมีการอภิปรายหลังการสอนเพื่อวิเคราะห์การสอนบทเรียนนั้น The research lesson จะช่วยให้ครูสนใจกระบวนการเรียนรู้ที่เกิดขึ้นในบทเรียน อีกทั้งเป็นโอกาสที่ครูจะได้รวบรวมข้อมูลจากการสอนตามแผนการสอนที่ทีม Lesson Study ได้ร่วมกันจัดทำขึ้น ระหว่างการอภิปรายหลังการสอน ครูร่วมกันพิจารณาข้อมูลเพื่อ
(1) ทำความเข้าใจเกี่ยวกับแนวคิดทางการศึกษาที่เกี่ยวข้องกับแนวปฏิบัติในการสอน
(2) แบ่งปันความคิดและปรับเปลี่ยนมุมมองเกี่ยวกับการสอนและการเรียนรู้
(3) พิจารณาการสอนจากมุมมองของนักเรียน
(4) แลกเปลี่ยนเรียนรู้กับเพื่อนครูด้วยกัน
Lesson Study กับการสอนคณิตศาสตร์
การนำ Lesson Study มาใช้ในการสอนคณิตศาสตร์ จะมีจุดเน้นต่อไปนี้
“เรามาช่วยกันคิดวิธีต่าง ๆ ที่เราจะคำนวณหาพื้นที่ของรูปนี้กันเถอะ”
“เรามาช่วยกันคำนวณหาพื้นที่ของรูปนี้โดยใช้ความรู้ที่ได้เรียนมาแล้วกันเถอะ”
“เรามาช่วยกันคิดว่าเราจะใช้สูตรการหาพื้นที่รูปสี่เหลี่ยมมุมฉากในการหาพื้นที่รูปนี้อย่างไร”
ครูสังเกตว่านักเรียนทำอย่างไรเมื่อครูใช้คำถามเหล่านี้ เพื่อประเมินว่าคำถามที่ใช้นั้นเหมาะสมหรือมีประสิทธิภาพหรือไม่
โครงการ Lesson Study ในประเทศไทย
โครงการ Lesson Study ในประเทศไทยเกิดขึ้นในปี พ.ศ. 2544 โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อพัฒนาการศึกษาของครู โดยในปี พ.ศ. 2549 ศูนย์วิจัยคณิตศาสตรศึกษา คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ได้พยายามที่จะนำ Lesson Study ไปใช้กับโรงเรียน 4 โรงเรียนในจังหวัดขอนแก่น ได้แก่ โรงเรียนคูคำพิทยาสรรพ์ โรงเรียนชุมชนบ้านชนบท โรงเรียนบ้านบึงเนียมหนองใคร่นุ่น โรงเรียนหนองตูมหนองงูเหลือม โดยเริ่มจากชั้น ป. 1 และป. 4 ก่อนจะขยายไปสู่ชั้นป. 2 และป. 5 ต่อไป สำหรับในปีนี้ได้ขยายโครงการโดยครอบคลุม 19 โรงเรียนใน 12 จังหวัด (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 8 จังหวัด และภาคเหนือ 4 จังหวัด)
จากผลการดำเนินการที่ผ่านมาพบว่า นักเรียนมีเจตคติที่ดีต่อการเรียนคณิตศาสตร์ที่ใช้วิธี Lesson Study นักเรียนแสดงออกถึงความมีเหตุผล ความมีทักษะในการสังเกต ใจเย็น การเรียนรู้ที่จะทำงานร่วมกัน และมีความมั่นใจมากขึ้นที่จะถามว่า “ทำไม” และ “เป็นไปได้อย่างไร”
ที่มา :
- Human Resources Development Working Group. Lesson Study Overview. Available online at url http://hrd.apec.org/index.php/Lesson_Study_Overview Assessed 22 Mar 10
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.) กระทรวงศึกษาธิการ เป็นหน่วยงานของรัฐที่ไม่แสวงหากำไร ได้จัดทำเว็บไซต์คลังความรู้ SciMath เพื่อส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์และเทคโนโลยีทุกระดับการศึกษา โดยเน้นการศึกษาขั้นพื้นฐานเป็นหลัก หากท่านพบว่ามีข้อมูลหรือเนื้อหาใด ๆ ที่ละเมิดทรัพย์สินทางปัญญาปรากฏอยู่ในเว็บไซต์ โปรดแจ้งให้ทราบเพื่อดำเนินการแก้ปัญหาดังกล่าวโดยเร็วที่สุด
The Institute for the Promotion of Teaching Science and Technology (IPST), Ministry of Education, a non-profit organization under the Thai government, developed SciMath as a website that provides educational resources in Science, Mathematics and Technology. IPST invites visitors to use its online resources for personal, educational and other non-commercial purpose. If there are any problems, please contact us immediately.
Copyright © 2018 SCIMATH :: คลังความรู้ SciMath. Terms and Conditions. Privacy. , All Rights Reserved.
อีเมล: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. (ให้บริการในวันและเวลาราชการเท่านั้น)