คู่มือครู รายวิชาเพิ่มเติมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี เคมี ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่ม 2

ทั้งนี้ครูควรชี้ให้เห็นความแตกต่างระหว่างตัวเลขที่อยู่ในสูตรเคมีกับเลขสัมประสิทธิ์ว่า ตัวเลขที่อยู่ ในสูตรเคมีบอกจำ�นวนอะตอมหรือไอออนในสูตรเคมีนั้น ๆ ส่วนเลขสัมประสิทธิ์บอกจำ�นวนโมล หรือจำ�นวนอนุภาคของสารนั้น ๆ ในสมการเคมี 9. ครูให้นักเรียนตอบคำ�ถามเพื่อตรวจสอบความเข้าใจ 10. ครูอธิบายสรุปว่า เลขสัมประสิทธิ์ในสมการเคมีที่ดุลแล้ว แสดงจำ�นวนโมลของสารใน สมการเคมี โดยยกตัวอย่างสมการเคมีในกิจกรรม 6.1 ดังนี้ โซเดียมฟอสเฟต 2 โมล ทำ�ปฏิกิริยาพอดี กับแบเรียมคลอไรด์ 3 โมล ได้แบเรียมฟอสเฟต 1 โมล และโซเดียมคลอไรด์ 6 โมล จากนั้นครูอธิบาย เกี่ยวกับอัตราส่วนโดยโมลของสารซึ่งเป็นอัตราส่วนจำ�นวนโมลของสารในสมการเคมีที่ดุลแล้ว ซึ่งจาก กิจกรรม 6.1 จะได้ว่าอัตราส่วนโดยโมลของโซเดียมฟอสเฟตที่ทำ�ปฏิกิริยากับแบเรียมคลอไรด์ได้ แบเรียมฟอสเฟตและโซเดียมคลอไรด์เท่ากับ 2 : 3 : 1 : 6 11. ครูอธิบายการดุลสมการเคมีว่าไม่มีลำ�ดับขั้นตอนและวิธีที่เป็นกฎเกณฑ์แน่นอน แต่มี ข้อแนะนำ�บางประการตามรายละเอียดในหนังสือเรียน พร้อมยกตัวอย่าง 1-3 ประกอบการอธิบาย 12. ครูให้นักเรียนดูวีดิทัศน์การเกิดโซเดียมคลอไรด์จากโลหะโซเดียมและแก๊สคลอรีน แล้วตั้ง คำ�ถามว่า ถ้าให้สารตั้งต้นทำ�ปฏิกิริยาเคมีที่อุณหภูมิห้อง ปฏิกิริยาเคมีดังกล่าวจะเกิดขึ้นหรือไม่ ซึ่งควร ตอบได้ว่า ปฏิกิริยาเคมีจะไม่เกิดขึ้น จากนั้นอธิบายเพิ่มเติมเกี่ยวกับการเขียนแสดงปัจจัยที่ทำ�ให้เกิด ปฏิกิริยาเคมี เช่น ความร้อน ความดัน ในสมการเคมีด้วยสัญลักษณ์ต่าง ๆ ซึ่งส่วนใหญ่เขียน แสดงไว้ที่ลูกศร ดังตัวอย่างในตาราง 6.2 โดยครูอาจยกตัวอย่างสมการเคมีที่มีปัจจัยอื่น ๆ เพิ่มเติม 13. ครูใช้คำ�ถามนำ�ว่า ในสมการเคมีที่ดุลแล้ว อะตอมของแต่ละธาตุในสารตั้งต้นและผลิตภัณฑ์ มีจำ�นวนเท่ากัน นักเรียนคิดว่ามวลของสารตั้งต้นและผลิตภัณฑ์มีความสัมพันธ์กันหรือไม่ อย่างไร เพื่อ นำ�เข้าสู่การคำ�นวณมวลรวมของสารก่อนทำ�ปฏิกิริยาเคมีและมวลรวมของสารหลังเกิดปฏิกิริยาเคมี 14. ครูยกตัวอย่างสมการเคมีของปฏิกิริยาระหว่างโลหะโซเดียมกับแก๊สคลอรีน เกิดเป็นโซเดียม คลอไรด์ แล้วให้นักเรียนคำ�นวณมวลรวมของสารตั้งต้นและผลิตภัณฑ์จากเลขสัมประสิทธิ์ เพื่อให้ได้ ข้อสรุปว่า มวลรวมของสารตั้งต้นและผลิตภัณฑ์มีค่าเท่ากัน ซึ่งสอดคล้องกับกฎทรงมวล จากนั้น จากกิจกรรม 6.1 อัตราส่วนโดยโมลของโซเดียมฟอสเฟตต่อแบเรียมคลอไรด์สัมพันธ์ กับสมการเคมีที่ดุลแล้วอย่างไร อัตราส่วนโดยโมลของโซเดียมฟอสเฟตต่อแบเรียมคลอไรด์จากการทดลองกับ เลขสัมประสิทธิ์ในสมการเคมีที่ดุลแล้วมีค่าเท่ากัน ตรวจสอบความเข้าใจ สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี บทที่ 6 | ปริมาณสัมพันธ์ เคมี เล่ม 2 125