คู่มือครู รายวิชาเพิ่มเติมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี เคมี ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่ม 2

6.4 สารกำ�หนดปริมาณ 6.5 ผลได้ร้อยละ จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. ระบุสารกำ�หนดปริมาณ 2. คำ�นวณปริมาณสารในปฏิกิริยาเคมีที่เกี่ยวข้องกับสารกำ�หนดปริมาณ 3. คำ�นวณผลได้ร้อยละของผลิตภัณฑ์ในปฏิกิริยาเคมี ความเข้าใจคลาดเคลื่อนที่อาจเกิดขึ้น แนวการจัดการเรียนรู้ 1. ครูนำ�เข้าสู่บทเรียนโดยให้นักเรียนเล่นเกมเก้าอี้ดนตรี ดังนี้ - แบ่งกลุ่มนักเรียนกลุ่มละประมาณ 15 คนหรือมากกว่า 10 คน แล้วให้นักเรียนแต่ละ กลุ่มร่วมกันทำ�กิจกรรมเก้าอี้ดนตรี โดยนำ�เก้าอี้ 10 ตัวมาเรียงเป็นวงกลม - เปิดเพลงหรือร้องเพลงแล้วเดินรอบเก้าอี้ เมื่อเสียงเพลงจบแล้ว ให้นับจำ�นวนนักเรียนที่ นั่งเก้าอี้และนักเรียนที่ไม่มีเก้าอี้นั่ง ครูนำ�อภิปรายเกี่ยวกับกิจกรรม โดยใช้ประเด็นคำ�ถามต่อไปนี้ - นักเรียนสามารถนั่งเก้าอี้ได้กี่คน และมีอีกกี่คนที่ไม่มีเก้าอี้นั่ง - นักเรียนหรือเก้าอี้เป็นตัวกำ�หนดการนั่งของนักเรียน ซึ่งควรตอบได้ว่า นักเรียนนั่งเก้าอี้ได้ 10 คน จำ�นวนนักเรียนที่เหลือคือคนที่ไม่มีเก้าอี้นั่ง และ เก้าอี้เป็นตัวกำ�หนดการนั่งของนักเรียน 2. ครูอธิบายเกี่ยวกับปฏิกิริยาเคมีที่มีปริมาณของสารตั้งต้นบางชนิดมากกว่าอัตราส่วนที่ทำ� ปฏิกิริยาพอดีกันตามสมการเคมี และสารกำ�หนดปริมาณซึ่งเป็นสารตั้งต้นที่ทำ�ปฏิกิริยาหมดก่อนสาร อื่น จึงเป็นสารที่กำ�หนดปริมาณผลิตภัณฑ์ที่เกิดขึ้น แล้วตั้งคำ�ถามว่า จากเกมเก้าอี้ดนตรี ถ้าเปรียบเทียบ เก้าอี้และนักเรียนเป็นสารตั้งต้นที่เข้าทำ�ปฏิกิริยาเคมี สิ่งใดเป็นสารกำ�หนดปริมาณ ซึ่งควรตอบได้ว่า เก้าอี้เปรียบได้กับสารกำ�หนดปริมาณ เนื่องจากเป็นสารตั้งต้นที่ทำ�ปฏิกิริยาหมดก่อน และเป็น ตัวกำ�หนดปริมาณผลิตภัณฑ์ที่เกิดขึ้น จากนั้นให้นักเรียนตอบคำ�ถามเพื่อตรวจสอบความเข้าใจ ความเข้าใจคลาดเคลื่อน ความเข้าใจที่ถูกต้อง สารกำ�หนดปริมาณเป็นสารตั้งต้นที่ทำ�ปฏิกิริยา หมดก่อน สารกำ�หนดปริมาณเป็นสารที่มีปริมาณน้อยกว่า เสมอ สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี บทที่ 6 | ปริมาณสัมพันธ์ เคมี เล่ม 2 155