คู่มือครู รายวิชาเพิ่มเติมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี เคมี ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่ม 2

4. ครูแสดงสมการเคมีของปฏิกิริยาระหว่างแก๊สไฮโดรเจนและแก๊สออกซิเจนได้น้ำ� ดังนี้ 2H 2 (g) + O 2 (g) 2H 2 O(l) จากนั้นครูอธิบายสรุปเกี่ยวกับปฏิกิริยาในรูป 6.6 โดยเชื่อมโยงกับสมการเคมีว่า จากสมการเคมี แก๊สไฮโดรเจน 2 โมลทำ�ปฏิกิริยาพอดีกับแก๊สออกซิเจน 1 โมล เกิดเป็นน้ำ� 2 โมล ดังนั้นถ้ามี แก๊สไฮโดรเจน 6 โมล จะต้องใช้แก๊สออกซิเจน 3 โมล แต่ถ้าในปฏิกิริยามีแก๊สออกซิเจนเพียง 2 โมล แก๊สออกซิเจนจึงทำ�ปฏิกิริยาหมดและเป็นสารกำ�หนดปริมาณ โดยใช้แก๊สไฮโดรเจนไปเพียง 4 โมล เท่านั้น เมื่อสิ้นสุดปฏิกิริยาจึงได้น้ำ� 4 โมลหรือ 72.08 กรัม และเหลือแก๊สไฮโดรเจน 2 โมล 5. ครูนำ�อภิปรายโดยตั้งคำ�ถามว่า ในกรณีที่ปริมาณของสารตั้งต้นบางชนิดมากกว่าอัตราส่วน ที่ทำ�ปฏิกิริยาพอดีกันตามสมการเคมี จะคำ�นวณปริมาณผลิตภัณฑ์และสารตั้งต้นที่เหลือได้อย่างไร ซึ่ง ควรสรุปได้ว่า ต้องหาสารกำ�หนดปริมาณก่อน โดยคำ�นวณว่าสารใดที่ทำ�ปฏิกิริยาหมด แล้วใช้ สารกำ�หนดปริมาณในการคำ�นวณปริมาณผลิตภัณฑ์และสารตั้งต้นที่เหลือ จากนั้นครูยกตัวอย่าง 17 - 19 ประกอบการอธิบาย 6. ครูให้นักเรียนทำ�แบบฝึกหัด 6.6 เพื่อทบทวนความรู้ 7. ครูใช้คำ�ถามนำ�ว่า ในทางปฏิบัติปริมาณของผลิตภัณฑ์ที่เกิดจริงมีค่าเท่ากับผลที่คำ�นวณได้ ตามทฤษฎีหรือไม่ จากนั้นให้นักเรียนทำ�กิจกรรม 6.3 และอภิปรายผลการทดลองโดยใช้คำ�ถามท้าย การทดลอง จุดประสงค์การทดลอง 1. ทดลองหามวลของแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ที่เกิดจากปฏิกิริยาระหว่างโซเดียมคาร์บอเนต กับกรดไฮโดรคลอริก 2. เปรียบเทียบมวลของแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ตามทฤษฎีและมวลที่หาได้จากการทดลอง เวลาที่ใช้ อภิปรายก่อนทำ�การทดลอง 10 นาที ทำ�การทดลอง 20 นาที อภิปรายหลังทำ�การทดลอง 20 นาที รวม 50 นาที กิจกรรม 6.3 การทดลองผลได้ร้อยละของปฏิกิริยาระหว่าง โซเดียมคาร์บอเนตกับกรดไฮโดรคลอริก สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี บทที่ 6 | ปริมาณสัมพันธ์ เคมี เล่ม 2 157