แหน (Duckweed) 

แหน (Duckweed) เป็นพืชลอยน้ำขนาดเล็ก เจริญเติบโตและแพร่พันธุ์ได้ดีในน้ำนิ่ง เช่น หนอง  บึง  หรือสระน้ำทั่วไป ที่มีธาตุอาหารและอินทรียวัตถุอุดมสมบูรณ์  ค่าความเป็นกรด-เบส (pH)  ของน้ำค่อนข้างเป็นกลาง  แหนที่พบในประเทศไทย (เต็ม  สมิตินันทน์, สำนักหอพรรณไม้) จัดอยู่ในวงศ์ Lemnaceae  มี  3 สกุล (ภาพที่ 1) ได้แก่

1. สกุล Lemnaมี 3 ชนิด คือ
- Lemna minor L.  แหนเล็ก (กลาง) - Lemna perpusilla Torr.  กาแหน (เหนือ)  แหน (กลาง,เหนือ) มีชื่อสามัญเรียกว่า Lesser duckweed  - Lemna trisulca L.  จอกแหน (ใต้) 
2. สกุล Spirodela มี 1 ชนิด คือ  Spirodela polyrrhiza (L.) Schleid. กาแหน (เหนือ) แหนแดง (กทม.,เหนือ)  แหนใหญ่ (กลาง)มีชื่อสามัญเรียกว่า Large duckweed.
3. สกุล Wolffiaมี 1 ชนิด คือ Wolffia globosa (Roxb.) Hartog & Plas ไข่น้ำ (กทม.) ไข่แหน (ราชบุรี) ผำ (เหนือ) มีชื่อสามัญเรียกว่า  Water meal



ภาพที่ 1 (ที่มาภาพ : ดูจาก reference )

แหนเป็นพืชที่ไม่มีราก ลำต้น และใบที่แท้จริง   ใบมีรูปรีเป็นเกล็ดเล็กประมาณ 0.2 ซม. สีเขียวเป็นมันวาว  อยู่เดี่ยวๆ หรือเชื่อมติดกันเป็น กระจุก 2 - 4 ใบ  ใต้ ใบมีรากฝอยเล็กๆ ดอกออกเป็นช่อเกิดอยู่ในช่องตรงขอบใบและมีเยื่อบางล้อมรอบช่อดอกไว้ (ภาพที่ 2) แหนขยายพันธุ์เพิ่มจำนวนได้ทั้งแบบอาศัยเพศและไม่อาศัยเพศ แต่ส่วนใหญ่จะขยายพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศโดยการแตกหน่อหรือแตกแผ่นใบใหม่ (ภาพที่ 3) ทำให้เจริญเติบโตและเพิ่มจำนวนได้อย่างรวดเร็ว

ภาพที่ 2 (ที่มาภาพ : ดูจาก reference )



ภาพที่ 3 ลำดับการแตกหน่อของแหนเล็ก
Lemna minor L.  แหนเล็ก หรือเรียกโดยทั่วไปว่าแหนเป็ดเล็กจัดเป็นวัชพืชที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติที่มีคุณค่าทางโภชนาการสูง มีโปรตีนประมาณ 20-40 % ใยประมาณ 4-6 % และยังเป็นพืชที่มีกรดไขมันอิสระอยู่อย่างสมบูรณ์  นิยม นำไปตากแห้งทำเป็นปุ๋ย เป็นอาหารเลี้ยงสัตว์หรือผสมในอาหารของสัตว์ เช่น อาหารของเป็ด ห่าน ปลา ไก่ นกกระทา และสุกร เป็นต้น เนื่องจากแหนเป็ดเล็กเจริญเติบโตและขยายพันธุ์ได้รวดเร็วจึงมีผู้ศึกษา ประสิทธิภาพในการใช้บำบัดน้ำเสีย เช่น การบำบัดน้ำเสียจากฟาร์มเป็ด พบว่า ในระยะเวลา 100 วัน สามารถดูดซับค่าปริมาณไนโตรเจนทั้งหมด (TKN) ได้สูงสุดถึง 49.10% ดังนั้นจึงนิยมนำแหนเป็ดเล็กมาใช้เป็นอาหารโปรตีนราคาถูกสำหรับเลี้ยงเป็ดเทศ
นอก จากนี้มีการศึกษาประสิทธิภาพของในการดูดซับโลหะหนักจำพวกตะกั่วและแคดเมียม ของแหนเป็ดเล็กจากการทดลองในห้องปฏิบัติการ พบว่า ที่ค่า pH 3.5 สามารถดูดซับตะกั่วได้สูงสุด 11.834 มิลลิกรัม/กรัมแหนเป็ด และมีจุดอิ่มตัวในการดูดซับที่ 20 นาที ส่วนแคดเมียมพบว่าที่ค่า pH 4 แหนเป็ดเล็กสามารถดูดซับได้สูงสุด 6.779 มิลลิกรัม/กรัมแหนเป็ด และมีจุดอิ่มตัวในการดูดซับที่ 3 นาที

เอกสารอ้างอิง
ชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย เต็ม สมิตินันทน์  สำนักหอพรรณไม้ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช  (Online).Available : http://www.dnp.go.th/botany/ThaiPlantName/Default.aspx 21052(Retrieved 21/09/09(Online).Available : http://www.uru.ac.th/~botany/detail.php?botany_id=7-53000-001-0351&field=&value=&page=36(Retrieved 21/09/09)(Online).Available : http://kromchol.rid.go.th/research/WD/research481.html(Retrieved 21/09/09)(Online).Available : http://www.ku.ac.th/AgrInfo/thaifish/aqplant/aqpt067.html(Retrieved 21/09/09)(Online).Available : http://www.dld.go.th/small/research/Loe53proposal(2).doc(Retrieved 21/09/09)(Online).Available : http://library.stks.or.th/koha_ku/opac-detail.php?bib=31381&ans=%A4%D8%B3%C0%D2%BE%B9%E9%D3%B7%D4%E9%A7(Retrieved 24/09/09)(Online).Available : http://www.fmt.in.th/fmt/index.php?option=com_content&view=article&id=68:study-on-appropriate-temperature-to-dry-duck-weed&catid=48:research-invention&Itemid=82(Retrieved 24/09/09)(Online).Available : http://pikul.lib.ku.ac.th/cgi-bin/agdb3.exe?rec_id=005047&database=agdb3&search_type=link&table=mona&back_path=/agdb3/mona〈=thai&format_name=TFMON(Retrieved 25/09/09)(Online).Available : http://kmcenter.rid.go.th/kcresearch/page01/WD01032.doc(Retrieved 25/09/09)(Online).Available : http://kmcenter.rid.go.th/kcresearch/page01/page01.html(Retrieved 28/09/09)(Online).Available : http://www1.stkc.go.th/library.php?app=libraryDatabaseDetail.php&id=32512&pubid=12(Retrieved 28/09/09)(Online).Available : http://ora.kku.ac.th/ora_abstract/upload_file/abstract41-43.pdf(Retrieved 28/09/09)

ภาพที่ 1 ที่มา : 
ก. (Online).Available : http://keys.lucidcentral.org/keys/aquariumplants2/Aquarium_&_Pond_Plants_of_the_World/key/Aquarium_&_Pond_Plants/Media/Images/lemna_lge.jpg (Retrieved 30/09/09) 
ข. (Online).Available : http://www.mobot.org/jwcross/duckweed/duckpix.htm (Retrieved 30/09/09) 
ค. (Online).Available : http://keys.lucidcentral.org/keys/aquariumplants2/Aquarium_&_Pond_Plants_of_the_World/key/Aquarium_&_Pond_Plants/Media/Html/Fact_sheets/wolffia.html(Retrieved 30/09/09) (ภาพวาด) 
(Online).Available : http://www.uwgb.edu/biodiversity/herbarium/wetland_plants/spipol01.htm(Retrieved 30/09/09) (ภาพถ่าย)
ภาพที่ 2 ที่มา : (Online).Available: http://waynesword.palomar.edu/images/lpsdl3b.jpg(Retrieved 30/09/09)