พิมเสน เป็นพืชสมุนไพร
....พิมเสน เป็นพืชสมุนไพร...
สุนทร ตรีนันทวัน
ในปัจจุบันนี้ มีการนำพิมเสนมาใช้ในลักษณะของเครื่องหอมกันอย่างกว้างขวาง โดยนำมาใส่ในถุงผ้าบางๆคล้ายกับผ้ามุ้งตาข่าย ผูกโบเล็กๆ มีสีต่างๆกัน ดูสวยงาม วางขายตามตลาด ตามห้างสรรพสินค้าต่างๆทั่วๆไป แต่หลายๆคนอาจจะไม่ทราบว่า พิมเสนที่มีลักษณะเป็นเกล็ดสีขาวๆมีกลิ่นหอมๆนั้นทำมาจากอะไร มาทำความรู้จักพิมเสนกันนะครับ
พิมเสนต้น
พิมเสน เป็นชื่อของพืชหรือต้นไม้ชนิดหนึ่ง มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Pogostemon calslin Benth. จัดอยู่ในวงศ์ Labiatae นอกจากนี้ยังเรียกชื่อแตกต่างกันตามแต่ละท้องถิ่น เช่น ผักชีช้าง ทางภาคใต้เรียกกันว่า ใบหลม ใบอีหรม เป็นพืชที่มีลำต้นขนาดเล็ก ลำต้นค่อนข้างตรง มีใบเป็นใบเดี่ยว ลักษณะใบรูปไข่ ขอบใบเป็นจักหรือเป็นซี่ ที่ผิวของใบมีขนเส้นเล็กๆหนาแน่น ดอกของต้นพิมเสนมีลักษณะเป็นช่อๆ ที่เจริญออกมาจากซอกใบ และตามส่วนยอด ผล มีลักษณะรีๆ มีขนาดเล็ก ค่อนข้างแข็ง
แทบจะเรียกได้ว่า ต้นพิมเสนทั้งต้น ทั้งกิ่ง ก้าน ใบ ลำต้น ราก มีน้ำมันหอมระเหยอยู่ทั่วทุกๆส่วน เมื่อนำส่วนต่างๆเหล่านี้มาหั่นเป็นชิ้นเล็กๆ นำไปต้มกลั่น ก็จะได้น้ำมันหอมระเหยออกมา เรียกว่า น้ำมันพิมเสน (Patchouli) มีการใช้น้ำมันพิมเสนปรุงเป็นน้ำหอม ใช้แต่งกลิ่นของสบู่ ครีมอาบน้ำ ในสมัยโบราณใช้ผสมขึ้ผึ้งทาปาก ใช้เป็นยาทาแก้ปวด ทำเป็นส่วนผสมในตำรับยาหอม นอกจากนี้ยังมีการนำใบแห้ง กิ่งแห้งหั่นเป็นชิ้นเล็ก ใส่ในตู้เสื้อผ้า กลิ่นจะช่วยกำจัดแมลง ที่จะมากัดเสื้อผ้าได้
ยังมีพิมเสนในธรรมชาติอีกชนิดหนึ่ง ที่พบแทรกอยู่ในเนื้อไม้ของต้นพิมเสนเป็นต้นสูง มีกิ่งก้านสาขามาก ใบเป็นใบเดี่ยว ใบมีรูปไข่ ขอบใบเรียบ ใบอ่อนสีแดง ดอกออกเป็นช่อที่ปลายกิ่ง และตามซอกใบ ผลเป็นผลแห้ง มีปีก มีเมล็ด 1 เมล็ด จะพบพิมเสนมีลักษณะเป็น เกล็ดสีขาวๆ ขาวขุ่น มีกลิ่นฉุน พิมเสนที่บริสุทธิ์จะเป็นผลึกรูปหกเหลี่ยม เกล็ดพิมเสนเหล่านี้ สามารถละลายได้ ในน้ำมันปิโตรเลียม เบนซิน และ อีเธอร์
พิมพ์เสนที่ได้จากพืชหรือจากธรรมชาติ มีกลิ่นหอม แพทย์แผนโบราณใช้เป็นยาขับเหงื่อ ขับเสมหะ กระตุ้นการหายใจ นอกจากนี้ยังใช้ผสมอยู่ในยาหม่อง น้ำอบไทย ในยาหอมที่บดเป็นผงจะมีใบพิมพ์เสนและพิมพ์เสนผสมอยู่ด้วย พิมพ์เสนจากธรรมชาติไม่กัดลิ้น ทำให้เย็นชุ่มคอ
ในปัจจุบันนี้มีการทำพิมเสนน้ำ ใส่ขวดเล็กๆ ขนาด 1 - 2 ลูกบาศก์เซ็นติเมตร โดยมี สารประกอบอย่างอื่นใส่ผสมลงไปด้วย เช่น เมนทอล การบูร น้ำมันระกำ น้ำมันเปปเปอร์มินท์ หรือหน้ำหอม มีการตกแต่งขวดให้สวยงาม เพื่อจัดทำเป็นของที่ระลึกในช่วงเทศกาลต่างๆ ซึ่งมีขายทั่วๆไป.