แหนแดง

ผู้ผลิตปุ๋ยไนโตรเจนจากอากาศ

สุนทร   ตรีนันทวัน

เมื่อเอ่ยคำว่าแหนแดงหลายคนคงจะเข้าใจหรือคิดว่าจำพวกจอกหรือแหนทั่ว ๆ ไปที่ลอยน้ำอยู่ตามหนอง  สระ  บึง  ที่จริงไม่ใช่  แหนแดงจัดเป็นพืชพวกเฟิร์นชนิดหนึ่ง  เป็นเฟิร์นน้ำที่มีขนาดเล็ก ประกอบด้วยลำต้นกลวง ๆ เรียว  แตกกิ่งก้านสาขา มีใยเป็นแผ่นแบนๆ 2 แผ่นซ้อนกัน  แตกออกมาจากสองข้างของกิ่งเป็นคู่ ๆ ลอยอยู่ที่ผิวน้ำ  โดยส่วนรากจมอยู่ในน้ำ  พบตามแหล่งน้ำจืด  ตามท้องนา  สระ  บึง  บ่อ  และตามที่มีน้ำขัง  มีทั้งในทวีปอเมริกาเหนือ  อเมริกาใต้  แถบลุ่มน้ำไนล์     แถบร้อนในเอเชีย     รวมทั้งประเทศไทย      พบแหนแดงชนิดที่ชื่อว่า อะโซล่า พินนาตา ( Azolla  pinnata )    มีขนาดยาวประมาณ 1-2 เซนติเมตร  แหนแดงที่เราพบเห็นนั้นมีอยู่ 2 สี คือ

1. พวกที่มีสีเขียว  เป็นพวกที่อยู่ในสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสม

2. พวกที่มีสีชมพูหรือสีแดง  เป็นพวกที่อยู่ในสิ่งแวดล้อมไม่เหมาะสมขาดธาตุอาหารจำพวกฟอสฟอรัส มีอุณหภูมิสูง  มีแสงมากเกินไป ทำให้แหนแดงมีใบเรียวเล็กมีสีแดง  ซึ่งเป็นสาเหตุที่เรียกว่าแหนแดงนั่นเอง

แหนแดงสามารถขยายพันธุ์ได้รวดเร็วมาก  ภายในเวลา 2-3 วัน  สามารถเจริญเติบโตขยายจำนวนได้เป็น 2 เท่าของจำนวนเดิม  แหนแดงมีโปรตีนและไนโตรเจนสูง  เพราะมีสาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงิน  อาศัยอยู่ในช่องว่างระหว่างใบบนและล่างของแหนแดง  สามารถตรึงไนโตรเจนจากอากาศได้นำมาสร้างสารประกอบพวกไนเตรท  ซึ่งแหนแดงนำไปใช้ในการดำรงชีพเจริญเติบโตได้  หรือเรียกว่า แหนแดงเป็นผู้ผลิตปุ๋ยไนโตรเจนจากอากาศได้

ประเทศจีน  สหรัฐอเมริกา  ไทย  ได้ใช้แหนแดงทำปุ๋ยพืชสดหรือปุ๋ยอินทรีย์ใส่ในนาข้าว  มีผลทำให้ผลผลิตเพิ่มขึ้นได้ร้อยละ 50 – 60 แหนแดงมีโปรตีนสูงถึงร้อยละ 23.8  ไขมันร้อยละ 6.4  ต่อน้ำหนักแห้ง  ในฤดูร้อนแหนแดงเจริญเติบโตช้ากว่าในฤดูอื่น ๆ แต่ถ้าสิ่งแวดล้อมไม่เหมาะสม  จะทำการขยายพันธุ์ด้วยสปอร์ ( Spores )

การเจริญของแหนแดงขึ้นอยู่กับองค์ประกอบต่าง ๆ เช่น

1. น้ำ  แหนแดงเจริญได้ดีในน้ำหรือในดินที่มีความชื้นสูง

2. แสงสว่าง  แหนแดงต้องการแสงสว่างหรืแสงแดดในการสร้างอาหาร  โดยการสังเคราะห์ด้วยแสง

3. อุณหภูมิ  แหนแดงจะเจริญได้ดีในที่ที่มีอากาศค่อนข้างเย็น  มากกว่าที่มีอากาศร้อนอบอ้าว  ถ้าอุณหภูมิสูงมาก ๆ แหนแดงจะตาย  อุณหภูมิที่เหมาะสมคือ 20 – 25 องศาเซลเซียส  ถ้าอุณหภูมิ 45 องศาเซลเซียสแหนแดงจะตายหมด

4. ความเป็นกรด-เบสของน้ำ  แหนแดงจะเจริญได้ดีในสภาพกรด-เบส ประมาณ    4-6

5. แร่ธาตุ  แร่ธาตุที่จำเป็นต่อการเจริญเติบโตของแหนแดง  ได้แก่  ฟอสฟอรัส

โพแตสเซี่ยม  แคลเซี่ยม  แมกนีเซี่ยม  เหล็ก  เป็นต้น  ปกติแล้วแหนแดงต้องการปุ๋ยไนโตรเจนน้อย  เพราะแหนแดงสามารถตรึงไนโตรเจนจากอากาศได้เอง

ประโยชน์ของแหนแดงอีกอย่างหนึ่งคือ ทำให้ดินโปร่งเหมาะสมกับการเจริญเติบโตของพืช ....