วันนี้อย่าแปลกใจ หากคุณจะเห็นภาพเจ้าตูบน่ารัก ๆ ปรากฏตัวอยู่บนสื่อออนไลน์ เพราะวันนี้คือ "วันสุนัขสากล" (International Dog Day)  วันสุนัขสากล เกิดขึ้นครั้งแรกในสหรัฐอเมริกาเมื่อปี 2547 โดย คอลลีน เพจ (Colleen Paige) ผู้เชี่ยวชาญด้านสัตว์เลี้ยง เพื่อให้ทุก ๆ คนได้ร่วมกันเฉลิมฉลองให้กับเจ้าตูบแสนรัก พร้อมตระหนักถึงความเสียสละของเพื่อนสี่ขาทั้งหลาย ที่ได้อุทิศตัวทำงานเพื่อสังคม ไม่ว่าจะเป็น ค้นหาระเบิด ตรวจค้นยาเสพติด ช่วยนำทางคนพิการ หรือแม้แต่การช่วยคุมฝูงสัตว์ เรียกว่าสุนัขเป็นเพื่อนแสนรู้ที่ทำงานร่วมกับมนุษย์มาอย่างช้านานทีเดียว

ภาพที่ 1 : ภาพประกอบบทความเกี่ยวกับการดมกลิ่นของสุนัข
ที่มา : https://www.dogilike.com/content/vettalk/2812

          วันนี้ขอนำเรื่องราวเกี่ยวกับความสามารถพิเศษจำเพาะของเจ้าตูบมาให้อ่านกัน ทุกคนคงรู้อยู่แล้วว่าสุนัขเป็นสัตว์ชนิดหนึ่งที่มีความสามารถในการดมกลิ่นได้ดีและไวมาก  หากคุณพาสุนัขไปยังสถานที่ต่าง ๆ แล้วพบว่า สุนัขของคุณมีท่าทีเอาจมูกก้มลงดมกลิ่นแล้วทำท่าฟุดฟิดที่ปลายจมูก ในสิ่งที่คุณและสุนัขของคุณมองไม่เห็น นั่นหมายความว่าสุนัขของคุณกำลังติดต่อสื่อสารกับสิ่ง ๆ นั้นอยู่นั่นเอง ซึ่งอาจเป็นได้ทั้งสิ่งมีชีวิตหรือไม่มีชีวิตก็ได้

          การดมกลิ่นจัดเป็นสัญชาตญาณแห่งการรับรู้ของสุนัข เพราะสุนัขใช้การดมกลิ่นเป็นการสื่อสาร ทั้งเพื่อส่งและรับข้อมูล ใช้เตือนภัย ส่งสัญญาณ และใช้ในเรื่องพฤติกรรมทางเพศ  เราคงเคยพบเห็นสุนัขที่เวลาไปไหนมาไหนจะดมกลิ่นไปเรื่อย ๆ หากไปยังจุด ๆ นึง จะพบว่าสุนัขตัวนั้นจะปัสสาวะที่จุด ๆ นั้น เพื่อเป็นการกำหนดหรือแสดงความเป็นเจ้าของอาณาเขตนั้น เช่นเดียวกันกับสุนัขตัวอื่น ๆ ที่มีลักษณะเดียวกันเมื่อผ่านมาบริเวณอาณาเขตนั้นก็จะทราบได้โดยทันทีว่าเป็นเขตที่มีเจ้าของแล้ว นอกจากกนี้ ยังอาจทิ้งร่อยรอยด้วยการกลิ้งตัว เกา ขีด และข่วน เพื่อทิ้งกลิ่นเหงื่อจากต่อมเหงื่อที่อุ้มเท้าไว้ด้วย

ภาพที่ 2 : โครงสร้างภายในจมูกของสุนัข
ที่มา : https://www.dogilike.com/content/vettalk/2812 

          ที่จมูกของสุนัขจะมีอวัยวะที่ชื่อว่า Jacobson’s organ หรือ Vomeronasal organ ซึ่งเป็นเนื้อเยื่อลักษณะเป็นท่อแคบ ๆ 1 คู่ อยู่บริเวณเพดานแข็งทำหน้าที่รับฟีโรโมน (pheromone) เห็นได้จากการที่สุนัขตัวผู้สามารถรับรู้ได้ว่า สุนัขตัวเมียตัวไหนกำลังเป็นสัดอยู่ ภายในจมูกของสุนัขมีเซลล์รับกลิ่นที่เรียกว่า Olfactory cells อยู่จำนวนมากซึ่งทำให้สามารถรับกลิ่นได้ไว เซลล์เหล่านี้จะอยู่ตามผิวในโพรงจมูก (olfactory mucous membrane) ปริมาณจำนวนเซลล์รับกลิ่นในจมูก ยิ่งมีมากเท่าไร จมูกยิ่งไวเท่านั้น โดยสุนัขมีขนาดพื้นที่เซลล์รับกลิ่นเฉลี่ยอยู่ที่ 125-150 ตารางเซนติเมตร แตกต่างจากคนเราที่มีพื้นที่ที่มีเซลล์รับกลิ่นเพียง 4 ตารางเซนติเมตร มันจึงสามารถดมกลิ่นได้ไวกว่าคนเรา สุนัขแต่ละพันธุ์ก็จะมีขนาดไม่เท่ากัน ความไวในการดมจึงลดหลั่นกันไปตามพื้นที่เซลล์รับกลิ่นนั่นเอง เซลล์รับกลิ่นจะมีระดับ threshold ที่ค่อนข้างต่ำ ทำให้มีความไว (sensitivity) สูง สามารถถูกกระตุ้นได้ง่าย

          เมื่อกลิ่นซึ่งเป็นโมเลกุลล่องลอยอยู่ในอากาศ ไปจับกับเนื้อเยื่อภายในจมูกส่วนรับสัญญาณของสุนัข จนเกิดการกระตุ้นเซลล์รับกลิ่น (olfactory cells) มีการเปลี่ยนแปลงของเซลล์เกิดขึ้น ( ion channels เกิด depolarization ) แล้วส่งสัญญาณกระตุ้นไปตามเส้นประสาท (olfactory tract) เข้าสู่สมองเพื่อแปลสัญญาณออกมา

ภาพที่ 3 : ภาพสุนัขที่ถูกใช้งานในการดมกลิ่นวัตถุต่าง ๆ
ที่มา : https://www.dogilike.com/content/vettalk/2812 

          เรามักพบเห็นอยู่เสมอว่าสุนัข นอกจากจะเลี้ยงไว้เพื่อความเพลิดเพลิด ยังถูกเลี้ยงไว้เพื่อใช้งานในภารกิจต่าง ๆ ตามความสามารถของมันก็คือการดมกลิ่นนั่นเอง เช่น ใช้สุนัขติดตามค้นหาบุคคลในสถานการณ์ต่าง ๆ  ค้นหายาเสพติด หรือวัตถุผิดกฎหมายต่าง ๆ เป็นต้น สุนัขสามารถดมกลิ่นเหงื่อของมนุษย์ที่สัมผัสบนสิ่งของหรือวัตถุต่าง ๆ ได้ แม้ว่าจะผ่านมาแล้วมากกว่าสัปดาห์ก็ตาม

          เนื่องในวันนี้เป็นวันของสุนัข ก็หวังว่าทุก ๆ คนที่เลี้ยงสุนัขจะรักและเลี้ยงดูพวกมันเป็นอย่างดี มอบความรักและเอาใจใส่แก่พวกมัน สักวันมันอาจจะใช้ความสามารถของมันช่วยเหลือพวกคุณก็เป็นได้ 

แหล่งที่มา
HELPANIMAL.การดมกลิ่น สุนัข.สืบค้นเมื่อวันที่ 24 กรกฎาคม 2560.จาก https://www.ช่วยเหลือสัตว์.com/การดมกลิ่นสุนัข/.

dog sense of smell.สืบค้นเมื่อวันที่ 24 กรกฎาคม 2560.จาก http://www.dog.com/dog-articles/dog-sense-of-smell/.

สุนัข จมูก ดีที่สุดในโลก (Best sense of smell dog).สืบค้นเมื่อวันที่ 24 กรกฎาคม 2560.จาก http://wowboom.blogspot.com/2009/05/best-sense-of-smell-dog.html.

26 สิงหาคม วันสุนัขโลก มาฉลองไปพร้อมกับตูบแสนรักกันเถอะ.สืบค้นเมื่อวันที่ 24 กรกฎาคม 2560.จาก https://pet.kapook.com/view152168.html.

เจาะลึก!! ศาสตร์แห่งการดม สุนัขรับรู้กลิ่นโรคของคนได้อย่างไร.สืบค้นเมื่อวันที่ 24 กรกฎาคม 2560.จาก https://www.dogilike.com/content/vettalk/2812/.