หู อวัยวะสำคัญสำหรับการได้ยิน 1 ใน 5 อวัยวะประสาทสัมผัสของมนุษย์เรา วันนี้มีข้อมูลดี ๆ เกี่ยวกับอาการผิดปกติของอวัยวะสำคัญนี้มาให้ได้อ่านกัน ซึ่งเป็นภาวะหนึ่งที่น่าสนใจและควรศึกษาเป็นความรู้ไว้เพื่อเป็นแนวทางในการป้องกันเอาไว้ล่วงหน้า นั้นคือภาวะการสูญเสียการได้ยิน

      การสูญเสียการได้ยินเป็นภาวะบกพร่องในการรับฟังเสียงที่ผิดปกติจากเดิมตามมาตรฐานของการได้ยินในคนปกติ ซึ่งภาวะการได้ยินนี้จะมีความแตกต่างกันไปตามช่วงอายุและความรุนแรงจากสาเหตุที่ทำให้สูญเสียการได้ยิน โดยการสูญเสียการได้ยินส่วนใหญ่เกิดจากความบกพร่องของอวัยวะภายในชั้นหูดังนี้

1. ความผิดปกติจากหูชั้นนอกและชั้นกลางซึ่งเรียกว่าการนำเสียงบกพร่อง (conductive hearing loss) เกิดจากโรคหรือพยาธิสภาพ
2. ความผิดปกติจากหูชั้นในหรือประสาทรับฟังเสียงบกพร่อง (sensorineural hearing loss) คือได้ยินแต่ฟังไม่รู้เรื่อง
3. ความผิดปกติบกพร่องแบบผสม (mixed hearing loss) เป็นภาวะที่การนำเสียงบกพร่องร่วมกับประสาทรับฟังบกพร่อง
4. ความผิดปกติการรับฟังเสียงบกพร่องจากสมองส่วนกลาง ได้ยินเสียงแต่ไม่สามารถแปลความหมายของสัญญาณเสียงนั้น ๆได้
5. ความผิดปกติการรับฟังเสียงบกพร่องจากสภาวะทางจิตใจ

       
ภาพที่ 1 การตรวจการได้ยิน
ที่มา https://pixabay.com/th/ , williamsje1

       โดยทั่วไปผลกระทบของเสียงดังที่ก่อให้เกิดการสูญเสียการได้ยินสามารถแบ่งได้เป็น 2 ชนิด คือ

        1. การสูญเสียการได้ยินแบบชั่วคราว เกิดจากการรับฟังเสียงที่สม่ำเสมอเกินกว่า 75 dBA (decibel hearing level) ขึ้นไป ทำให้สูญเสียการได้ยินเพียงเล็กน้อยคือ อาการหูหนวก หรือหูอื้อชั่วคราว

        2. การสูญเสียการได้ยินแบบถาวร เกิดจากการได้ยินเสียงดังเป็นระยะเวลานานเป็นปี ๆ

การทดสอบการได้ยิน

        เมื่อผู้ป่วยมีภาวการณ์สูญเสียการได้ยิน จะมีแนวทางการทดสอบการได้ยินเพื่อช่วยในการวินิจฉัยความผิดปกติของระบบการได้ยิน ซึ่งเป็นการตรวจการทำงานของหู และระบบโสตประสาทเพื่อหาระดับการได้ยิน โดยปกติจะทำการทดสอบหาระดับการได้ยินผ่านสองทาง คือ การนำเสียงผ่านอากาศจากการครอบหูฟัง และการนำเสียงผ่านกระดูก ทดสอบโดยการวางตัวปล่อยเสียงที่กระดูกกกหู จากนั้นจะปล่อยเสียงความถี่เดียว ที่ระดับความดังต่าง ๆ แล้วลดระดับลงเรื่อย ๆ จนถึงระดับความดังที่เบาที่สุดที่ผู้ถูกทดสอบได้ยิน

ซึ่งการตรวจการได้ยินมีหลายรูปแบบ สามารถจำแนกได้เป็น 3 ประเภท คือ

1. การตรวจการได้ยินด้วยส้อมเสียง (tuning fork)

ส้อมเสียง (tuning fork) เป็นการตรวจด้วยเสียงความถี่เดียว ความดังอยู่ที่ 512 เฮิรตซ์ (hertz,Hz = รอบต่อวินาที) เครื่องมือที่ทำจากเหล็กหรืออะลูมิเนียม มีลักษณะเป็นสองขามีด้ามจับ เป็นการตรวจแบบคัดกรองผู้ป่วย ผู้ตรวจจะเคาะส้อมเสียงกับบริเวณแข็งและยืดหยุ่นได้ เช่นข้อศอกหรือหัวเข่าเพื่อให้ส้อมเสียงสั่นสะเทือน

        โดยปกติมี 2 วิธี

        วิธีที่ 1 การทดสอบวีเบอร์ (Weber test) ใช้กับการตรวจสำหรับผู้ที่มีปัญหาการได้ยินแบบการนำเสียงบกพร่อง กับผู้ที่มีปัญหาการได้ยินแบบประสาทรับเสียงบกพร่อง ตำแหน่งที่ใช้ทดสอบคือกลางหน้าผาก กลางกระหม่อม คาง หรือฟันหน้า ผู้ถูกตรวจจะสังเกตการได้ยินเสียงของหูข้างไหนดังกว่ากัน ผลการสอบของผู้ที่มีภาวะการได้ยินปกติจะแจ้งว่าได้ยินเท่ากันทั้งสองข้าง แต่ถ้ามีภาวะนำเสียงบกพร่องจะแจ้งว่าได้ยินเสียงดังไปยังหูข้างที่มีการนำเสียงบกพร่อง

        วิธีที่ 2 การทดสอบรินเน (Rinne test) เป็นการตรวจโดยให้ฟังเสียง เพื่อเปรียบเทียบการได้ยินเสียงผ่านทางอากาศ (air conduction) และการได้ยินผ่านทางกระดูก (bone conduction) ในหูเดียวกัน ผู้ที่มีการได้ยินปกติ จะแจ้งว่าได้ยินเสียงที่หน้าช่องหูดังกว่าเรียกว่าการทดสอบรินเนให้ผลบวก (positive Rinne test) ผู้ที่มีปัญหาการได้ยินชนิดการนำเสียงบกพร่อง จะแจ้งว่าได้ยินเสียงที่กระดูกมาสตอยด์ดังกว่าเรียกว่า การทดสอบรินเนให้ผลลบ (negative Rinne test) และผู้ที่มีปัญหาการได้ยินแบบประสาทรับเสียงบกพร่อง จะแจ้งว่าได้ยินเสียงที่หน้าช่องหูดังกว่าเรียกว่า การทดสอบรินเนให้ผลบวก (positive Rinne test)

2. การตรวจการได้ยินโดยใช้เสียงบริสุทธิ์ (pure tone audiometry)

        การตรวจการได้ยินโดยใช้เสียงบริสุทธิ์ เป็นการตรวจการได้ยินโดยใช้เครื่องมืออิเล็กทรอนิกส์ที่เรียกว่า เครื่องตรวจการได้ยิน (audiometer) เพื่อวัดระดับการได้ยิน หาตำแหน่งพยาธิสภาพต้นเหตุปัญหาในการได้ยิน แบ่งออกเป็น 2 วิธี คือ

         วิธีที่ 1 การตรวจการได้ยินทางอากาศ (air conduction)   เป็นการตรวจโดยใช้ที่ครอบหู (earphones) ครอบหูทั้ง 2 ข้าง เสียงจะเดินทางผ่านจากที่ครอบหูไปยังหูชั้นนอก หูชั้นกลางและหูชั้นใน โดยใช้ช่วงความถี่ที่ตรวจตั้งแต่ 250, 500, 1,000, 2,000, 4,000 และ 8,000 เฮิรตซ์ ระดับความดังที่ใช้เริ่มตั้งแต่ -10 dBHL (decibel hearing level) จนถึง 120 dBHL (decibel hearing level) ในช่วงความถี่ 500 - 4,000 เฮิรตซ์ ผลการตรวจการได้ยิน (audiogram) คือ ภาพกราฟที่แสดงความสามารถในการได้ยินและระดับการสูญเสียการได้ยินของบุคคลในหูแต่ละข้าง แนวด้านบนของกราฟจะมีตัวเลขเรียงกันตั้งแต่ 125 ถึง 8,000 ตัวเลขเหล่านี้แสดงความถี่ของเสียงหรือระดับเสียงที่แตกต่างกันออกไป

         วิธีที่ 2 การตรวจการได้ยินทางกระดูก (bone conduction test)   เป็นการตรวจโดยวางเครื่องสั่นกระดูก (bone vibrator) ไว้ที่บริเวณกระดูกมาสตอยด์ของหูข้างที่จะตรวจเสียงจะเดินทางผ่าน กระดูกมาสตอยด์ไปยังหูชั้นใน ช่วงความถี่ที่ตรวจคือ 500 - 4,000 เฮิรตซ์และ ระดับความดังที่ใช้เริ่มตั้งแต่ -10 dBHL (decibel hearing level) จนถึง 70 dBHL (decibel hearing level)

         ขั้นตอนการตรวจเพื่อทดสอบการได้ยิน โดยให้ผู้ตรวจตอบสนองโดยการกดปุ่มเมื่อได้ยินเสียงถึงแม้ว่าจะได้ยินเสียงเบามาก ๆ ก็จะต้องกด ซึ่งเป็นการตรวจหาระดับการได้ยินในระดับต่ำสุด (determination of threshold) ในหูทั้งสองด้าน โดยการตรวจการได้ยินทางอากาศ (air conduction test :AC) และตรวจการได้ยินทางกระดูก (bone conduction test :BC) ตามลำดับ โดยต้องสรุปเป็นข้อมูลการทดสอบ 3 สิ่งต่อไปนี้

1. การสูญเสียการได้ยินจากการตรวจการได้ยินทางอากาศ (air conduction test :AC)
2. การสูญเสียการได้ยินจากการตรวจการได้ยินทางกระดูก (bone conduction test :BC)
3. ความสัมพันธ์ระหว่างระดับต่ำสุดที่ได้ยินของการตรวจการได้ยินทางอากาศ (air conduction :AC) และ การตรวจการได้ยินทางกระดูก (bone conduction test :BC)

ซึ่งจะมีการบันทึกผลดังภาพ

 
ภาพตัวอย่างบันทึกผลการได้ยิน
ที่มา คมสรรค์ เพชรคอน

การบันทึกผลการตรวจการได้ยินจะใช้เครื่องหมายและสัญลักษณ์บันทึกลงในแบบบันทึก (audiogram) ดังตาราง แต่ทั้งนี้ผู้ที่จะวินิจฉัยค่าของตารางนี้ก็คือแพทย์ผู้ทำการรักษาผู้ป่วยนั้นเอง

        จากผลการทดสอบเราจะเทียบกับความบกพร่องของอวัยวะภายในชั้นหูตามที่กล่าวไปข้างต้น ซึ่งอาจสรุปได้ดังนี้

1. การได้ยินปกติ (normal hearing)

                ค่าเฉลี่ย (AC) ที่ 500-2,000 เฮิรตซ์ ไม่เกิน 25 dBHL

               ระดับการได้ยินในแต่ละความถี่ตั้งแต่ 250- 8,000 เฮิรตซ์ไม่เกิน 25 dBHL (decibel hearing level)

                (AC) และ (BC) ในแต่ละความถี่ใกล้เคียงกัน แต่ถ้า (BC) ดีกว่า(AC) ต้องมีค่าความแตกต่าง (air bone gap: AB gap) ไม่เกิน 10 dBHL (decibel hearing level)

2. การนำเสียงบกพร่อง (conductive hearing loss)

               ค่าเฉลี่ย (AC) ที่ 500 - 2,000 เฮิรตซ์ มากกว่า 25 dBHLแต่ไม่เกิน 60 dBHL (decibel hearing level)

               ระดับการได้ยินในแต่ละความถี่ตั้งแต่ 250 - 8,000 เฮิรตซ์ไม่เกิน 25 dBHL (decibel hearing level)

               ค่าความแตกต่าง (air bone gap: AB gap) อย่างน้อย 15 dBHL ใน 2 ความถี่ขึ้นไป

3. ประสาทรับฟังเสียงบกพร่อง (sensorineural hearing loss)

              ค่าเฉลี่ย (AC) ที่ 500 - 2,000 เฮิรตซ์ มากกว่า 25 dBHL (decibel hearing level)

              ค่าเฉลี่ย (BC) ที่ 500 - 2,000 เฮิรตซ์ มากกว่า 25 dBHL (decibel hearing level)

              (AC) และ (BC) ในแต่ละความถี่ใกล้เคียงกัน แต่ถ้ามีค่าความแตกต่าง (air bone gap: AB gap) ต้องไม่เกิน 10 dBHL (decibel hearing level)

4. การรับฟังเสียงบกพร่องแบบผสม (mixed hearing loss)

              ค่าเฉลี่ย (AC) ที่ 500 - 2,000 เฮิรตซ์ มากว่า 25 dBHL (decibel hearing level)

              ค่าเฉลี่ย (BC) ที่ 500 - 2,000 เฮิรตซ์ มากกว่า 25 dBHL (decibel hearing level)

              ค่าความแตกต่าง (air bone gap: AB gap) อย่างน้อย 15 dBHL ใน 2 ความถี่ขึ้นไป

       ทั้งนี้ การสูญเสียการได้ยินก็เป็นภาวะหนึ่งที่ก่อนให้เกิดความทุกข์ทางกายและใจจนอาจเกิดภาวะที่เครียดซึ่งส่งผลต่อสุขภาพโดยรวมได้ จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องให้ความสำคัญกับอวัยวะส่วนนี้เป็นอย่างมาก

แหล่งที่มา

การตรวจสมรรถภาพการได้ยิน.  สืบค้นเมื่อ 25 กุมภาพันธ์ 2561, จาก 
         http://www.chanahospital.go.th/content/การตรวจสมรรถภาพการได้ยิน

การตรวจการได้ยิน.  สืบค้นเมื่อ 25 กุมภาพันธ์ 2561, จาก 
         http://www.baw.in.th/sub/sci/161010115/link3_7.htm

การตรวจการได้ยิน.  สืบค้นเมื่อ 25 กุมภาพันธ์ 2561, จาก 
         https://www.rcot.org/data_detail.php?op=knowledge&id=134

การตรวจการได้ยิน.  สืบค้นเมื่อ 25 กุมภาพันธ์ 2561, จาก 
         http://www.medel.com/th/audiogram/

นพ.วิวัฒน์ เอกบูรณะวัฒน์, แพทย์อาชีวเวชศาสตร์,นพ.สุดเขต นรัฐกิจ, โสต ศอ นาสิกแพทย์. (2556, 9  กุมภาพันธ์).   จะทำอย่างไรเมื่อผลตรวจสมรรถภาพการได้ยินออกมาผิดปกติ.  สืบค้นเมื่อ 25 กุมภาพันธ์ 2561, จาก
         http://www.summacheeva.org/index_article_audiometry.htm

คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล ภาควิชาวิทยาศาสตร์สื่อความหมายและความผิดปกติของการสื่อความหมาย. แก้ไขด้านการได้ยิน.  สืบค้นเมื่อ 25 กุมภาพันธ์ 2561, จาก
         https://med.mahidol.ac.th/commdis/th/commdis/audioth