ยุง!!  ทำไมชอบดูดเลือด

โลกเของเรามียุงอยู่ประมาณ 3,000 ชนิด เชื่อกันว่าโลกของเรามียุงมาตั้งแต่ 30 ล้านปีก่อน ยุงตัวเมียเท่านั้นที่ดูดเลือดกินเป็นอาหาร เนื่องจากมันอาศัยโปรตีน และธาตุเหล็กที่อยู่ในเลือดเพื่อสร้างไข่ของมันหลายๆ คนคงอยากจะรู้ว่า ยุง(ตัวเมีย) เสาะหาอาหาร (ซึ่งก็คือเลือด)ได้อย่างไร คำตอบก็คือมันมี Chemical Sensors ซึ่งสามารถตรวจจับคาร์บอนไดออกไซด์และกรด Lactic ได้ในระยะไกลถึง 100 ฟุต หลังจากที่มันจับสัญญานได้ว่ามีสิ่งมีชีวิตอยู่ใกล้เคียง (สิ่งมีชีวิตหายใจออกมาเป็นก๊าซคาร์บอนได้ออกไซด์) มันก็จะอาศัยจมูกของมันนำทางไปยังเหยื่อของมันทันที ในขณะที่ยุงดูดเลือด เพื่อให้การดูดเลือดของมันสะดวกขึ้น มันจะปล่อยโปรตีนชนิดหนึ่งออกมาซึ่งมีผลกับการแข็งตัวของเลือด และทำให้เรารู้สึกคัน 

ภาพเมื่อยุงใช้งวง จิ้มผ่านผิวหนัง เข้าสู่เส้นเลือดของเรา

พวกเราหลายคนคงสัยสัยกันว่าทำไมบางคนจะถูกยุงกัดมากกว่าคนอื่น และมักจะได้รับการอธิบายว่าเป็นคนที่แพ้ยุง ความจริงแล้วสาเหตูเกิดจากยุงใช้จมูกของมันในการเลือกเหยื่อ หลังจากที่มันจับสัญญานสิ่งมีชีวิตโดย Chemical Sensors แล้วมันก็จะบินตรงไปที่จุดที่มีสิ่งชีวิต ระบบ odor-based navigation system ก็จะทำงานเพื่อเลือกเหยื่ออันโอชะทันที จมูกของยุงจะมีปฏิกิริยากับกลิ่นจากส่วนประกอบทางเคมี ที่ขับออกจากร่างกายของเราทางผิวหนัง และใครบางคนที่ถูกยุงกัดบ่อยกว่าคนอื่นก็เพราะยุงชอบกลิ่น ที่เกิดจากส่วนประกอบทางเคมีที่ ผิวหนังของคนผู้นั้นขับออกมามากกว่าคนอื่น

ความจริงยุงไม่ได้กัดเรา แต่ ยุงใช้งวงจิ้มผ่านผิวหนังด้านนอก เหมือนอย่างที่เราใช้หลอดดูดน้ำ เมื่อผ่านผิวหนังชั้นนอกมันจะใช้งวงหาเส้นเลือดในผิวหนัง ชั้น dermal layer เมื่อยุงพบเส้นเลือดมันจะปล่อยน้ำลายออกมา ในน้ำลายยุงจะมีสาร Anti-coagulant ซึ่งจะช่วยให้เลือดไหลโดยไม่แข็งตัวให้ ยุง สามารถดูดกินได้อย่างสบายพุง แดงๆของมัน เมื่อระบบภูมิคุ้มกันร่างกายของเรา รู้สึกถึงสิ่งแปลกปลอม ที่ บุกรุกสู่ร่างกาย ร่างกายจะสร้างสาร Histamine ขึ้นมาเพื่อต่อสู้กับสิ่งแปลกปลอม  ระดับ Histamine ที่เพิ่มขึ้นบริเวณที่ถูกยุงกัด เป็นเหตุให้หลอดเลือดในบริเวณนั้นขยายตัว ทำให้เกิดอาการบวมแดง ทำให้เส้นประสาทในบริเวณนั้นได้รับการกระตุ้น และ ระคายเคือง อย่างผิดปกติ ทำให้เกิดอาการคันขึ้น

การกินเลือดของยุงแต่ละครั้งมีปัญหาสำคัญคือเรื่องของอุณหภูมิ ยุงเป็นสัตว์เลือดเย็นที่อุณหภูมิในร่างกายจะเปลี่ยนแปลงตามอุณหภูมิแวดล้อม ดังนั้นเลือดร้อนๆ ที่ยุงซดเข้าไปทุกอึกจะส่งผลให้อุณหภูมิร่างกายของยุงเพิ่มขึ้น ถ้าหากร้อนมากเกินไป ยุงก็อาจตายได้

ทีมวิจัยที่นำโดย Claudio Lazzari แห่ง University of Tours ของประเทศฝรั่งเศส พบว่าเลือดที่ยุงปล่อยออกมาทางก้นขณะที่ดูดเลือดมีส่วนช่วยไม่ให้ร่างกายยุงร้อนเกินไป

จากการทดลองโดยให้ยุงสองชนิด คือ ยุงลาย Aedes aegypti และยุงก้นปล่อง Anopheles stephensi กินเลือดแล้วจับภาพอุณหภูมิด้วยกล้องอินฟราเรด ผลปรากฏว่ายุงก้นปล่องที่มีนิสัยชอบปล่อยเลือดออกมาทางก้นขณะกินอาหารมีอุณหภูมิร่างกายคงที่มากกว่ายุงลายซึ่งไม่ปล่อยเลือดออกมา

นักวิทยาศาสตร์สันนิษฐานว่าการระเหยของเลือดซึ่งเป็นของเหลวช่วยลดอุณหภูมิร่างกายของยุงได้ ท่าทางการกินเลือดของยุงก้นปล่องก็จะชูก้นตั้งฉากกับผิวหนังของเหยื่อที่ยุงกัดอยู่แล้ว ทำให้เลือดที่ปล่อยออกมาจากก้นจะอาบล้อมส่วนท้องของยุงเอาไว้ เป็นตัวระบายความร้อนตามธรรมชาติ

งานวิจัยก่อนหน้านี้โดยทีมของ David Denlinger แห่ง Ohio State University ก็มีการค้นพบว่ายุงมีกลไกทางชีวเคมีเพื่อรับมือกับความร้อนของเลือดด้วยโปรตีนที่เรียกว่า heat shock protein

ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับสรีรวิทยาของยุงจะมีส่วนช่วยในการควบคุมยุงและเชื้อโรคที่มันเป็นพาหะในอนาคต แต่ว่าจะมีส่วนช่วยได้มากน้อยแค่ไหน ไม่มีใครรู้

ส่วนยุงเพศผู้ไม่ดูดเลือดเมื่อผสมพันธุ์แล้วก็จะตายไป และน้ำหวานจากดอกไม้ (nectar)  น้ำจากพืชผักผลไม้ (juices)  อันที่จริงยุงบางสายพันธุ์ทั้งตัวเมียและตัวผู้ล้วนกินน้ำหวานดอกไม้และน้ำ ผักผลไม้เป็นอาหาร ยุงตัวเมียจะดื่มเลือดเฉพาะช่วงเวลาที่พวกเธอวางไข่เท่านั้น

ขอขอบคุณข้อมูลจาก

https://www.gotoknow.org/posts/384660

http://www.prd.go.th/ewt_news.php?nid=57762

COSMOS Magazine

http://wowboom.blogspot.com/2010/08/why-do-mosquito-bites-itch.html

ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต