เหตุผลที่มนุษย์กินหญ้าไม่ได้เช่นเดียวกับสัตว์เคี้ยวเอื้อง

         สีเขียวที่ไม่มีความแตกต่างกันของพืชผักและต้นหญ้า เหตุใดมนุษย์จึงไม่สามารถรับประทานได้เช่นเดียวกัน?

ภาพที่ 1 สัตว์กินหญ้า
ที่มา blende22/Pixabay

           ในความจริงแล้ว หญ้าไม่ได้มีพิษ และมนุษย์สามารถรับประทานได้เช่นเดียวกับอาหารทั่วไป แต่อย่างไรก็ตาม สนามหญ้าหน้าบ้านก็ไม่ใช่แหล่งอาหารที่เหมาะสมสำหรับคนเรา ทั้งนี้การรับประทานหญ้ายังไม่ช่วยเพิ่มคุณค่าทางโภชนาการ และอาจทำให้เกิดอาการอาเจียนและท้องเสียได้หากรับประทานในปริมาณมาก ๆ

           เหตุผลที่หญ้าไม่เหมาะจะเป็นอาหารสำหรับมนุษย์นั้น มีอยู่ด้วยกัน 2 ประการ โดยประการแรก มนุษย์ไม่ได้มีระบบย่อยอาหารเช่นเดียวกับวัวหรือสัตว์ชนิดอื่น ๆ ที่กินหญ้าเป็นอาหาร ซึ่งสัตว์เหล่านั้นจะมีระบบย่อยอาหารที่พิเศษ โดยจะมีกระเพาะอาหาร 4 กระเพาะที่ทำหน้าที่แตกต่างกันเพื่อช่วยให้พวกมันสามารถบริโภคและย่อยสารอาหารในหญ้าได้ เรียกว่ากระบวนการดังกล่าวว่า การเคี้ยวเอื้อง (rumination)

          เมื่อสัตว์เคี้ยวเอื้องเคี้ยวหญ้าคำโตอย่างเอร็ดอร่อย หญ้าที่ผ่านการเคี้ยวจะเคลื่อนที่ผ่านเข้าไปในหลอดอาหาร (Esophagus) เข้าสู่พื้นที่หลักของกระเพาะอาหารขนาดใหญ่รวม 4 กระเพาะ เริ่มจากการย่อยด้วยจุลินทรีย์ช่วยย่อยในกระเพาะที่ 1 ที่เรียกว่า รูเมน (Rumen) จากนั้นก้อนหญ้าจะเคลื่อนเข้าสู่กระเพาะเรติคูลัม (Reticulum) เป็นกระเพาะที่ 2 โดยในกระเพาะนี้จะช่วยขย้อนอาหารออกมาเคี้ยวอีกครั้งให้ละเอียดมากขึ้นเล็กน้อยและกลืนหญ้าอีกครั้งเข้าสู่กระเพาะสามสิบกลีบหรือที่เรียกว่า โอมาซัม (Omasum) เป็นกระเพาะที่ 3 โดยในกระเพาะนี้จะทำหน้าที่ในการกระจายอาหารให้เข้ากัน ก่อนจะเคลื่อนเข้าสู่กระเพาะที่ 4 อะโบมาซัม (Abomasum) ซึ่งเป็นกระเพาะแท้ที่มีเอนไซม์ต่าง ๆ ทำหน้าที่ในการย่อยอาหารเช่นเดียวกับกระเพาะอาหารของมนุษย์ จากนั้นจะเข้าสู่กระบวนการทำงานของระบบทางเดินอาหารต่อไป

ภาพที่ 2 กระเพาะอาหารของสัตว์เคี้ยวเอื้อง
ที่มา http://www.tetsuccesskey.com/2014/01/digestion-in-ruminants.html

          นอกเหนือจากปัญหาในการย่อยอาหารแล้ว เหตุผลประการที่สองนี้อาจทำให้ทันตแพทย์ไม่ค่อยชอบใจนัก เนื่องด้วยหญ้ามีส่วนประกอบของซิลิกา (Silica) ซึ่งเป็นส่วนประกอบหลักในหินกรวดและทราย ดังนั้นการรับประทานหญ้าสามารถทำให้เคลือบฟันของมนุษย์ถูกกัดกร่อนได้ ซึ่งสัตว์เคี้ยวเอื้องจะไม่มีปัญหานี้ นั่นเป็นเพราะลักษณะทางทันตกรรมและการเคี้ยวที่แตกต่างกัน

          สัตว์จำพวกวัว ควาย แกะ กวาง และสัตว์เคี้ยวเอื้องชนิดอื่น ๆ มักมีฟันหน้าเฉพาะที่ขากรรไกรล่าง ในขณะที่ด้านบนจะมีแผ่นแข็งที่เรียกว่า Dental pad สำหรับรับกับฟันด้านล่าง ไม่มีการขยับริมฝีปากบนหรือขยับได้น้อย รวมถึงไม่มีฟันหั่นหรือเขี้ยวในการฉีกอาหารออกเป็นชิ้น ๆ เช่นสัตว์กินเนื้อ ดังนั้นในการเคี้ยวหญ้า พวกมันจะเคี้ยวหญ้าเป็นแนวขวาง ในลักษณะของการเคี้ยวจากด้านหนึ่งไปอีกด้านหนึ่ง และใช้ฟันกรามที่เรียงชิดติดกันอย่างเป็นระเบียบช่วยในการตัดหญ้าออกเป็นชิ้นเล็ก ๆ และบดเคี้ยวพืชที่เหนียว จึงทำให้ง่ายต่อการย่อยอาหารมากขึ้น นอกจากนี้สัตว์เคี้ยวเอื้องยังมีฟันที่เจริญเติบโตได้ต่อเนื่อง ซึ่งหมายความว่า ผิวฟันที่กร่อนจะถูกซ่อมแซมเพื่อชดเชยการสึกหรอที่เกิดจากการใช้งานอยู่ตลอดเวลา              

ภาพที่ 3 แกะเคี้ยวหญ้า
ที่มา shaharkehat/Pixabay

               อย่างไรก็ดี หนึ่งในข้อมูลที่น่าสนใจคือ เครือญาติของมนุษย์เมื่อประมาณ 3.5 ล้านปีก่อน บรรพบุรุษมนุษย์ในสปีชีส์ Australopithecus bahrelghazali ซึ่งตัวเล็กกว่า และมีขนขึ้นตามร่างกายนั้นมีฟันที่เหมาะสมกับการใช้งานเพื่อรับประทานหญ้า ซึ่งเป็นการปรับตัวเพื่อให้เข้ากับการอยู่อาศัยในภูมิประเทศแบบเปิด

แหล่งที่มา

John Perritano. (2018, January 3). Many Animals Eat Grass So Why Don't Humans?
           Retrieved January 22, 2018,
           from https://health.howstuffworks.com/human-body/systems/digestive/why-humans-dont-eat-grass.htm

Benjamin Radford. (2013, January 28). Why Can't Humans Eat Grass?
           Retrieved January 22, 2018,
           from https://www.livescience.com/32435-why-cant-humans-eat-grass.html

Adam I. Orr. (2017, November 13). How Cows Eat Grass.
          Retrieved January 22, 2018,
          from https://www.fda.gov/ForConsumers/ConsumerUpdates/ucm255500.htm

Teeth (as part of the Digestive System)
          Retrieved January 22, 2018,
          from http://www.ivyroses.com/HumanBody/Teeth/

Ruminants.
          Retrieved January 22, 2018,
          from https://books.google.co.th/books?id=EDaOEw-Rv8MC&printsec=frontcover&hl=th#v=onepage&q&f=false

Ann Gibbons. (2012, 12 November). Humans Ate Grass? Early Hominins In Africa Did 3.5 Million Years Ago, Study Says.
          Retrieved January 22, 2018,
          from https://www.huffingtonpost.com/2012/11/13/human-ancestors-ate-grass-africa-_n_2122696.html