“อ้วนยังไงก็รัก” คำพูดนี้มักหลุดออกมาจากปากของเจ้าของสัตว์เลี้ยงเสมอเมื่อพวกเขาคุยเล่นกับสัตว์เลี้ยง แต่หารู้ไม่ว่า เจ้าของสัตว์เลี้ยงเหล่านั้นอาจเหลือเวลาน้อยลงในการแสดงความรักต่อสุนัขและแมวตัวโปรด เมื่อสัตว์เลี้ยงที่มีน้ำหนักเกินมาตรฐานกำลังเผชิญกับปัญหาสุขภาพ

ภาพที่ 1 สัตว์เลี้ยงตัวอ้วน
ที่มา quinntheislander/Pixabay

         หลากหลายภาวะทุพโภชนาการ (malnutrition) ที่พบเห็นได้ในสัตว์ ทั้งสุนัขที่มีขาคดงอจากการขาดแคลเซียม แมวที่มีอาการไขสันหลังอักเสบจากการได้รับวิตามินเอมากเกินไปในอาหารจำพวกตับ หรือจะเป็นความทุกข์ทรมานจากความผอมแห้งเนื่องด้วยการอดอาหารในสุนัขจรจัด ซึ่งปัญหาสุขภาพเหล่านี้สามารถรักษาได้ด้วยเทคโนโลยีทางการแพทย์หรือการได้รับการดูแลและให้อาหารที่เหมาะสมจากเจ้าของ ในทางกลับกันสัตว์เลี้ยงก็สามารถมีปัญหาด้านโภชนาการได้จากการให้ความรักและดูแลเอาเอาใจใส่ที่มากเกินไปในลักษณะของการให้อาหาร จนทำให้สัตว์เลี้ยงมีน้ำหนักตัวเกินมาตรฐาน และเป็นสาเหตุนำไปสู่ปัญหาด้านสุขภาพอื่น ๆ ได้ง่ายขึ้น

สัตว์เลี้ยงที่อ้วนไม่ใช่สัตว์เลี้ยงที่มีความสุข

         แม้ว่าสัตว์เลี้ยงที่มีน้ำหนักเกินจะไม่ต้องเผชิญหน้ากับความความเจ็บปวดทางสังคมเช่นเดียวกับมนุษย์ แต่ความเสียหายที่เกิดขึ้นกับสุขภาพและอารมณ์เป็นปัญหาเช่นเดียวกัน โดยโรคอ้วนในสัตว์นั้นสามารถทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนในเกือบทุกระบบของร่างกาย และก่อให้เกิดโรคต่าง ๆ ตามมาได้

ภาพที่ 2 สัตว์เลี้ยงที่มีน้ำหนักเกินมาตรฐาน
ที่มา quinntheislander/Pixabay

       จากการสำรวจล่าสุดในปีค.ศ. 2016 ของสมาคมป้องกันโรคอ้วนในสัตว์เลี้ยง (Association for Pet Obesity Prevention) ซึ่งสำรวจประชากรสัตว์เลี้ยงของอเมริกาพบว่า ประมาณร้อยละ 54 ของสุนัข และร้อยละ 59 ของแมวในสหรัฐอเมริกามีน้ำหนักตัวเกินมาตรฐานหรือเป็นโรคอ้วน โดยผลกระทบจากไขมันส่วนเกินเหล่านั้นก่อให้เกิดปัญหาสุขภาพ เช่น โรคเบาหวาน โรคข้อเข่าเสื่อม โรคหัวใจ โรคที่เกี่ยวข้องทางเดินหายใจ โรคไต หรือในบางกรณีอาจร้ายแรงถึงขั้นก่อให้เกิดโรคมะเร็งได้ นอกจากนี้ ในการศึกษาหนึ่งยังพบว่า โรคอ้วนยังส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตและความผิดปกติทางอารมณ์ในสัตว์เลี้ยงอีกด้วย

การแสดงความรักผ่านอาหาร

         เมื่อถูกถามว่า อะไรคือปัญหาของการมีน้ำหนักเกินในสัตว์เลี้ยง? คำตอบที่ตอบได้ง่ายที่สุดคงจะเป็นทั้งการได้รับอาหารที่มีแคลอรีสูง การออกกำลังกาย ผลกระทบจากพันธุกรรม การทำหมัน และไลฟ์สไตล์ในชีวิตประจำวัน ส่วนคำแนะนำที่ดูเหมือนจะง่ายเช่นกันในการรักษาสมดุลของร่างกายให้กับสัตว์เลี้ยงก็คือ การลดปริมาณการบริโภคอาหารและออกกำลังกายให้มากขึ้น แต่หากทุกอย่างเป็นเรื่องง่าย เหตุใดสัตว์เลี้ยงจำนวนมากยังคงต้องเผชิญกับภาวะน้ำหนักตัวเกินมาตรฐาน?

ภาพที่ 3 สายตาอ้อนวอนจากสัตว์เลี้ยง
ที่มา Paul Falvo/Flickr

       ในความเป็นจริงแล้ว ไม่มีวิธีการที่ดีที่สุดในการดูแลสุขภาพของสัตว์เลี้ยง ตราบใดที่เจ้าของยังตัวติดอยู่กับพวกมัน เมื่อการศึกษาหนึ่งชี้ให้เห็นว่า โรคอ้วนในสัตว์เลี้ยงเป็นเรื่องที่เกี่ยวพันระหว่างมนุษย์และสัตว์มากกว่าสัตว์กับถาดอาหารของมัน โดยรูปแบบการเลี้ยงดูสัตว์เลี้ยงของมนุษย์นั้นจะเป็นในรูปแบบของครอบครัว เจ้าของจะปฏิบัติกับสุนัขและแมวของเขาในฐานะของสมาชิกคนหนึ่งในบ้าน มีความสัมพันธ์ทางอารมณ์และจิตใจที่ลึกซึ้ง ซึ่งไม่ใช่เรื่องปกติที่เกิดขึ้นในการดำรงชีวิตแบบปกติในครอบครัวของสุนัข ดังนั้นเจ้าของสัตว์เลี้ยงที่ตามใจคู่หูของคุณ จึงควรปรับปรุงพฤติกรรมเพื่อหลีกเลี่ยงการแสดงความรักผ่านทางอาหาร กล่าวคือ เจ้าของจะต้องไม่ตกหลุมพรางสายตาเว้าวอนของสัตว์เลี้ยงและให้อาหารในปริมาณที่เหมาะสม

               อย่างไรก็ดี น้ำหนักของสัตว์เลี้ยงจะเพิ่มขึ้นในช่วง 2-3 ปีแรกของชีวิต และเมื่อเป็นโรคอ้วนแล้วก็ยากจะที่แก้ไขหรือรักษาได้ ทั้งนี้มีเพียงร้อยละ 50 ของสัตว์เลี้ยงที่มีน้ำหนักเกินประสบความสำเร็จในการลดน้ำหนักจากโปรแกรมลดความอ้วนต่างๆ และอีกประมาณร้อยละ 50 ที่มีน้ำหนักเพิ่มขึ้นเช่นเดิมหลังแผนการออกกำลังกายเหล่านั้นสิ้นสุดลง

ความสัมพันธ์ที่ดีต่อสุขภาพ

        การจัดการโรคอ้วนในสัตว์เลี้ยงควรจะมีทั้งสัตวแพทย์ นักจิตวิทยา และนักสังคมสงเคราะห์ทำงานร่วมกัน โรงเรียนสัตว์และโรงพยาบาลสัตว์หลายแห่งมักมีนักสังคมสงเคราะห์ที่คอยช่วยเหลือสัตวแพทย์ให้เข้าใจถึงมุมมองทางสังคมในความสัมพันธ์ของมนุษย์และสัตว์เลี้ยงที่ส่งผลกระทบต่อการดูแลสัตว์ ตัวอย่างเช่น เจ้าของสุนัขที่สูญเสียคู่ชีวิตมีการแบ่งปันไอศกรีมให้กับสุนัขของพวกเขาในทุกคืนเพื่อเยียวยาตัวเอง พวกเขามีแนวโน้มที่จะแทนที่ความเคยชินเหล่านั้นกับคนหรือสัตว์เลี้ยงอื่นๆ ที่มีความสำคัญในชีวิตของพวกเขา แต่ส่งผลกระทบในด้านสุขภาพต่อสัตว์เลี้ยง ทั้งนี้นักสังคมสงเคราะห์ที่มีความรู้ในด้านจิตวิทยาจะเข้ามาช่วยในเรื่องของการวางแผนและให้คำแนะนำเกี่ยวกับการลดน้ำหนักในสัตว์ โดยคำนึงถึงความเคารพในความสัมพันธ์ที่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพของสัตว์เลี้ยง อย่างไรก็ดี มีคำแนะนำซึ่งเป็นกลยุทธ์ในการแก้ปัญหาการลดน้ำหนักในสัตว์เลี้ยงง่ายๆ ดังนี้

เคล็ดลับในการลดน้ำหนักของสัตว์เลี้ยง

ปัญหาและวิธีการแก้ไข

      สัตว์เลี้ยงร้องขออาหารตลอดเวลา  

       ก่อนอื่นต้องปรึกษากับสัตวแพทย์ก่อน หากคุณคำนวณปริมาณแคลอรี่ของอาหารและความเหมาะสมของสารอาหารที่สมควรได้รับแล้ว สัตว์เลี้ยงยังคงร้องขออาหาร ก็ให้ปรับเปลี่ยนโปรแกรมลดน้ำหนัก โดยการแบ่งเวลาเพื่อการทำกิจกรรมอื่นๆ เช่น การอาบน้ำและตัดขน การเดินเล่น เป็นต้น หรืออาจแบ่งอาหารออกเป็นมื้อเล็กๆ แทนอาหารมื้อใหญ่

      สัตว์เลี้ยงร้องตลอดทั้งคืน

      โดยเฉพาะอย่างยิ่งกับแมวที่มีพฤติกรรมกินอาหารตลอดทั้งคืน ดังนั้นจึงต้องควรมีแผนเวลาการให้อาหารที่เหมาะสมก่อนเข้านอน ปิดการให้อาหารด้วยเครื่องให้อาหารอัตโนมัติ ให้เล่นของเล่น หรือจัดให้อยู่ในสถานที่ที่สัตว์เลี้ยงสามารถมองเห็นได้ตลอดทั้งคืน ทั้งนี้ต้องหลีกเลี่ยงพฤติกรรมการให้รางวัลเป็นอาหารโดยเด็ดขาด

      สัตว์เลี้ยงขโมยอาหารของสัตว์เลี้ยงตัวอื่น ๆ

       พิจารณาการใช้วิธีการแยกให้อาหาร การใช้ Food puzzle เพื่อชะลอการรับประทานอาหารของสัตว์เลี้ยงลง หรือทดลองใช้ programmable collar เพื่อจำกัดการเข้าถึงอาหาร

     สัตว์เลี้ยงจะไม่กินอาหารเมนูใหม่

     ค่อย ๆ แนะนำเมนูใหม่ หรือนำเสนอเมนูใหม่ควบคู่ไปกับเมนูเดิม และค่อยๆ ลดปริมาณเมนูอาหารเดิมอย่างค่อยเป็นค่อยไป หากสัตว์เลี้ยงยังคงปฏิเสธอาหาร ให้ปรึกษากับสัตวแพทย์เกี่ยวกับทางเลือกของอาหารที่มีผิวสัมผัสและความนุ่มชุ่มชื้นที่แตกต่างออกไป นอกจากนี้ควรหลีกเลี่ยงการข้ามมื้ออาหาร โดยเฉพาะกับแมว ที่ไม่ควรปล่อยให้แมวไม่ได้รับประทานอาหารเกิน 24 ชั่วโมง

     โปรแกรมที่เสริมสร้างความเข้มแข็งและสนับสนุนความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์และสัตว์โดยไม่เพิ่มแคลอรีนั้นเป็นสิ่งสำคัญในการรักษาความรักและความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างคู่หูสี่เท้า และควรเป็นเหตุผลลำดับแรก ๆ ที่ผู้เลี้ยงตัดสินใจเป็นเจ้าของและเลี้ยงดูสัตว์เลี้ยงด้วย ดังนั้นอย่ารักพวกเขาด้วยการให้อาหารที่มากเกินความพอดี อย่าเอาความเก็บกดของตัวเองที่ต้องต่อสู้กับความอยากอาหารเพื่อให้มีหุ่นสวยมาลงที่สัตว์เลี้ยง เพราะทุกคนต่างทราบดีว่า ความอ้วนไม่ใช่สิ่งที่ดีและพึงปรารถนา และแน่นอนสัตว์เลี้ยงแสนซนก็ไม่พึงปรารถนาเช่นกัน

แหล่งที่มา

Deborah Linder. (2017, 27 December). Why are so many of our pets overweight?
       Retrieved February 3, 2018,
       from https://theconversation.com/why-are-so-many-of-our-pets-overweight-85958

Pete Wedderburn. (2017, 27 December). Why have our pets become so fat?
       Retrieved February 3, 2018, from http://www.telegraph.co.uk/journalists/pete-wedderburn/11504764/Why-have-our-pets-become-so-fat.html

Clinical survey; Overweight Pet.
       Retrieved February 3, 2018,
       from https://petobesityprevention.org/