เมื่อเอ่ยถึงศัพท์คำหนึ่งในทางการแพทย์คือ CD4 (ซีดีโฟร์) คนที่เคยได้ยินก็อาจจะนึกถึงผู้ป่วยที่ติดเชื้อ เอชไอวี แต่อีกหลายคนที่ยังไม่รู้จักก็คงสงสัยกันว่าคืออะไร วันนี้หาข้อมูลมาให้อ่านและทำความเข้าใจเพื่อเป็นเกร็ดความรู้กันหน่อย

ภาพประกอบเรื่อง CD4
ณัฐดนัย เนียมทอง

          หลายคนอาจยังเข้าใจผิดว่า CD4 คือเม็ดเลือดขาวหรือภูมิต้านทานในร่างกายของผู้ติดเชื้อเอชไอวีเพียงเท่านั้น แต่จริง ๆ แล้ว ในคนที่ร่างกายปกติก็มีเม็ดเลือดขาวหรือ CD4 เช่นเดียวกัน CD4 (Cluster of differentiation 4) เม็ดเลือดขาวชนิดหนึ่งที่ควบคุมและต่อสู้กับเชื้อโรคต่าง ๆ ที่เข้าสู่ร่างกายไม่ว่าทางใดก็ตาม  โดยมีคุณลักษณะทางเคมีคือ เป็นสารโปรตีนชนิดหนึ่งที่เรียกว่า Glycoprotein ที่อยู่บนผิวเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดที่ทำงานเกี่ยวข้องกับระบบภูมิคุ้มกันต้านทานโรคของร่างกาย (หรือเซลล์ T-helper) โดยหน้าที่ที่สำคัญเป็นอย่างมากก็คือช่วยให้ร่างกายมีภูมิคุ้มกัน ต้านทานและกำจัดเชื้อโรคต่าง ๆ ได้ โดยเฉพาะพวกเชื้อแบคทีเรีย เชื้อรา และไวรัส

          อาจเพราะการวัดระดับค่าของ CD4 เป็นขั้นตอนหนึ่งของการตรวจเพื่อการรักษาของผู้ติดเชื้อ เอชไอวี  ก็เลยทำให้หลายคนเข้าใจว่า CD4 เป็นเรื่องของผู้ป่วยที่ติดเชื้อเอชไอวีเพียงเท่านั้น เนื่องจากเชื้อเอชไอวีจะทำลายภูมิต้านทานของผู้ป่วย ดังนั้นผู้ติดเชื้อเอชไอวีจำเป็นต้องประเมินภูมิต้านทานของตัวเองด้วยการตรวจปริมาณเม็ดเลือดขาว ที่เรียกว่า CD4 เพื่อดูระดับภูมิต้านทานของร่างกาย  ซึ่งระดับ CD4 ของผู้ป่วย จะเป็นข้อมูลที่สำคัญสำหรับการวางแผนการรักษาต่อไป

         ในขั้นตอนการตรวจเพื่อหาระดับปริมาณของ CD4 จะใช้วิธีการตรวจเลือดเพื่อหาเซลล์ CD4 โดยค่าที่วัดได้จะบ่งบอกสภาพภูมิคุ้มกันของร่างกาย เซลล์ CD4 ยิ่งต่ำ ภูมิยิ่งบกพร่องมาก ซึ่งในระดับปกติค่า CD4 ของผู้ที่ไม่ติดเชื้อเอชไอวี จะอยู่ระหว่าง 500–1,500 ต่อเลือด 1 ลูกบาศก์มิลลิเมตร แต่โดยตามปกติแล้วค่า CD4 ทั้งของผู้ติดเชื้อเอชไอวีและคนปกติ ก็สามารถเปลี่ยนแปลงขึ้นหรือลงได้ตามสภาพร่างกายในขณะนั้นได้ในแต่ละวัน เช่น ในช่วงที่ไม่สบาย หรือในช่วงวันที่พักผ่อนไม่เพียงพอ

CD4 ที่เท่าไหร่ถึงเรียกว่าระดับน่าเป็นห่วง

        ภาวะนี้ส่วนใหญ่จะเกิดกับผู้ป่วยที่ติดเชื้อเอชไอวี ซึ่งตรวจวัด CD4 ได้ที่ระดับน้อยกว่า 200  ซึ่งมีโอกาสติดเชื้อต่าง ๆ เรียกว่า โรคติดเชื้อฉวยโอกาสเนื่องจากภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง ซึ่งรุนแรงจนอาจถึงขั้นเสียชีวิตได้

       ทั้งนี้หากผู้ป่วยที่ติดเชื้อเอชไอวีได้รับยาต้านไวรัสก็ ค่า CD4  ก็จะเพิ่มขึ้นตามลำดับและจะเริ่มคงที่อยู่ที่ระดับ 500 – 600 ตามแต่สภาพทางร่างกายของแต่ละคน แต่ถึงอย่างไรแล้วไม่ว่าจะเป็นผู้ป่วยหรือผู้ที่มีร่างกายปกติ การรับประทานอาหารให้ครบ  5 หมู่ การออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ และการพักผ่อนที่เพียงพอก็จะช่วยให้ร่างกายมีภูมิคุ้มกันที่ดีได้

แหล่งที่มา

CD4 คืออะไร?.สืบค้นเมื่อ 22 เมษายน 2561, จาก

         http://www.buddystation.org/information/detail/1/2/143

ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง พวงทอง ไกรพิบูลย์. เซลล์ซีดีโฟร์ (CD4 cell) .  สืบค้นเมื่อ 22 เมษายน 2561, จาก

         http://haamor.com/th/เซลล์ซีดีโฟร์/

นพ. อนุวัฒน์ กีระสุนทรพงษ์. ความรู้เกี่ยวกับเอชไอวีและเอดส์.  สืบค้นเมื่อ 22 เมษายน 2561, จาก

         https://www.bumrungrad.com/healthspot/November-2016/HIV-AIDS-infection-treatment