17 / 367
กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์
ระดับมัธยมศึกษาตอนต้น
7
ด้านที่ ๒ การสืบเสาะหาความรู้ทางวิทยาศาสตร์ (Scientific Inquiry)
การสืบเสาะหาความรู้ทางวิทยาศาสตร์ประกอบด้วยการให้เหตุผล
เชิงตรรกะ (Logic) ข้อมูลหลักฐานเชิงประจักษ์ (Empirical Evidence) จินตนาการ
และการคิดสร้างสรรค์ เป็นการทำ�งานเพื่อสืบเสาะหาคำ�อธิบายสิ่งที่สนใจทั้งโดย
ส่วนตัวและร่วมกันของกลุ่มคนที่มีความสนใจเดียวกัน การสืบเสาะหาความรู้
ทางวิทยาศาสตร์เป็นมากกว่า “วิธีการทางวิทยาศาสตร์” หรือ “การทดลองทาง
วิทยาศาสตร์” แต่เป็นการค้นหาคำ�ตอบที่สนใจผ่านการทำ�งานอย่างเป็นระบบ
รอบคอบ แต่มีอิสระ และไม่เป็นลำ�ดับขั้นที่ตายตัว ลักษณะสำ�คัญของการสืบเสาะ
หาความรู้ทางวิทยาศาสตร์ ประกอบด้วย
๑. คำ�ถามที่สามารถหาคำ�ตอบหรือตรวจสอบได้
๒. ข้อมูลหลักฐานทั้งเชิงประจักษ์และจากที่ผู้อื่นค้นพบ
๓. การทำ�ความเข้าใจ วิเคราะห์ข้อมูลต่าง ๆ แล้วหาความสัมพันธ์ของ
ข้อมูลและสร้างคำ�อธิบายเพื่อตอบคำ�ถามที่สงสัย
๔. การเชื่อมโยง เปรียบเทียบคำ�อธิบายของตนเองกับผู้อื่น
๕. การสื่อสารคำ�อธิบายหรือสิ่งที่ค้นพบให้ผู้อื่นทราบ
การสืบเสาะหาความรู้ทางวิทยาศาสตร์มีลักษณะสำ�คัญตามที่กล่าว
มาข้างต้น ไม่มีลำ�ดับขั้นตอนที่แน่นอน ในขณะเดียวกันอาจต้องสืบเสาะซ้ำ�แล้ว
ซ้ำ�เล่าเพื่อตอบคำ�ถาม และอาจเกิดคำ�ถามใหม่ที่ต้องสืบเสาะหาคำ�ตอบต่อไป
หมุนวนเช่นนี้เป็นวัฏจักร ดังแสดงไว้ ดังภาพที่ ๓
ทฤษฎีและกฎมีความสัมพันธ์กันแต่แตกต่างกัน
มักมีแนวความเข้าใจคลาดเคลื่อนว่า กฎเป็นทฤษฎีที่พัฒนาแล้ว จึงมีความ
น่าเชื่อถือและมีคุณค่ามากกว่าทฤษฎี ซึ่งในความเป็นจริงแล้ว ทั้งกฎและทฤษฎี
ต่างก็เป็นผลผลิตของวิทยาศาสตร์ที่มีความสำ�คัญเท่าเทียมกัน โดย
กฎ
(Law) คือ
แบบรูปที่ปรากฏในธรรมชาติ ส่วน
ทฤษฎี
(Theory) คือ คำ�อธิบายแบบรูปที่ปรากฏ
ในธรรมชาตินั้นๆ เช่น การใช้ทฤษฎีพลังงานจลน์ของอนุภาคมาอธิบายแบบรูปความ
สัมพันธ์ระหว่างปริมาตรและอุณหภูมิตามกฎของชาร์ล
วิทยาศาสตร์ไม่สามารถตอบได้ทุกคำ�ถาม
วิทยาศาสตร์เชื่อถือข้อมูลหลักฐานเชิงประจักษ์ที่ได้จากการสังเกต ทดลอง หรือ
วิธีการต่าง ๆ ทางวิทยาศาสตร์ ในขณะที่สิ่งต่าง ๆ ในโลกหลายสิ่ง ไม่สามารถหา
คำ�ตอบได้ด้วยวิธีการทางวิทยาศาสตร์ เช่น ความเชื่อเกี่ยวกับเรื่องจิตวิญญาณ
สิ่งลี้ลับเหนือธรรมชาติ ความเชื่อเรื่องปาฏิหาริย์ โชคชะตา หรือโหราศาสตร์
ดังนั้น นักวิทยาศาสตร์จึงไม่มีหน้าที่ให้คำ�ตอบหรืออธิบายในเรื่องเหล่านี้ แม้ว่า
บางครั้งอาจมีแนวคำ�ตอบหรือทางเลือกที่เป็นไปได้ก็ตาม