กว่า 30 กว่าปี ที่ชาวโลกพบกลุ่มเมฆที่เต็มไปด้วยพายุหมุนรูปทรงหกเหลี่ยมขนาดยักษ์ที่ขั้วเหนือของดาวเสาร์ ปริศนาที่สร้างความประหลาดใจให้นักดาราศาสตร์ทั่วโลก

ภาพที่ 1 ภาพเคลื่อนไหว GIF ของ Hexagon
ที่มา http://navy007.net/heroproject/?p=332

         Saturn’s Hexagon หรือ รูป 6 เหลี่ยมที่ขั้วดาวเสาร์นี้ ถูกค้นพบเมื่อปี 1981 โดยยานสำรวจอวกาศที่มีชื่อว่า Voyager 1 ลักษณะที่พบคือเป็นกลุ่มมวลเมฆขนาดใหญ่หมุนวนเป็นพายุหมุนรูปทรงหกเหลี่ยม หลังจากนั้นยังคงเป็นสิ่งที่นักดาราศาสตร์ส่วนใหญ่ใฝ่หาคำตอบเป็นอย่างยิ่งว่า ทำไมถึงมีรูปร่างเป็น 6 เหลี่ยมอยู่ตลอดเวลา และเกิดขึ้นมาได้อย่างไร

         ปี 1997 ยานแคสซีนีได้ทำการสำรวจดาวเสาร์อีกครั้งหนึ่ง และได้ข้อมูลเบื้องต้นว่า นี่คือลักษณะทางกายภาพของดาวเสาร์  ต่อมาในปี 2006 ความชัดเจนของภาพถ่ายจากยานสำรวจอวกาศแคสซีนี ได้สรุปข้อมูลโดยชัดเจนว่า พายุหกเหลี่ยมที่ขั้วของดาวเสาร์นี้ มีความยาวในแต่ละด้านประมาณ 13,800 กิโลเมตร มีขนาดกว้างราว 32,000 กิโลเมตร และมีความหนาราว 100 กม. ลึกลงไปในชั้นบรรยากาศของดาวเสาร์ มีคาบเวลาในการหมุนครบ 1 รอบเท่ากับ 10 ชั่วโมง 39 นาที 24 วินาที ไม่มีการเปลี่ยนแปลงของขนาดและตำแหน่ง

ภาพที่ 2  ภาพกลไกการประทุของมวลสารขนาดยักษ์ในดาวเสาร์ ที่ทำให้เกิดเป็นพายุขนาดใหญ่
ที่มา http://navy007.net/heroproject/?p=332

         มีการคาดการเกี่ยวกับการกำเนิดของหกเหลี่ยมที่ขั้วดาวเสาร์ โดยนักอวกาศทีมแคสซีนีว่า พายุนี้เกิดจากการหมุนตัวเองของดาวเสาร์ มีทดลองเพื่อวิเคราะห์การเกิดโดยจำลองโมเดลเมื่อเทียบกับการเคลื่อนที่ของกระแสอากาศ กระแสน้ำ  ซึ่งเป็นเป็นแค่การจำลอง แต่ก็สันนิษฐานได้ว่า มันเกิดขึ้นได้จริงบนดาวเสาร์เช่นกัน โดยเกิดจากการประทุของมวลสารขนาดใหญ่ในดาวเสาร์ ทำให้เกิดการส่งคลื่นการสั่นสะเทือนความถี่ต่ำไปกระตุ้นจนเกิดการพา  (Convection) คลื่นออกมาจนถึงบรรยากาศชั้นนอก ทำให้อนุภาคน้ำแข็งเกิดการกำทอนและมีเสถียรภาพ  ทำให้เกิดการก่อตัวเป็นกำแพงเป็นขอบด้านทั้ง 6 ของพายุหมุนหกเหลี่ยม

ภาพที่ 3 Hexagon มีการเปลี่ยนสี
ที่มา http://navy007.net/heroproject/?p=332

         ในช่วงปี 2012 – 2016 พบว่ามีการเปลี่ยนแปลงของสี จากสีโทนฟ้า-น้ำเงิน ไปเป็นสีส้ม-ทอง โดยยังมีสีฟ้าอยู่ที่ศูนย์กลางพายุ ซึ่งมีการวิเคราะห์จากลักษณะของแกนดาวเสาร์ที่เอียงเหมือนโลก ดังนั้น จะมีฤดูกาลเหมือนโลก ทำให้สีที่เปลี่ยนไป เพราะเกิดจากการโคจรไปรอบดวงอาทิตย์ด้วยเช่นกัน อีกทางหนึ่งวิเคราะห์ว่าแสงอาทิตย์ส่องผ่านไปยังอนุภาคผงฝุ่นในชั้นบรรยากาศของดาวเสาร์

          นอกจากนี้ยังมีการสำรวจเพิ่มเติมที่ขั้วใต้ของดาวเสาร์เช่นกัน โดยกล้องโทรทัศน์ฮับเบิ้ล แต่ก็ไม่พบพายุหรือมวลเมฆที่มีลักษณะเหมือนกันกับพายุหกเหลี่ยมบนขั้วหนือแต่อย่างใด

          นับเป็นอีกหนึ่งปริศนาทางธรรมชาติที่มีความน่าสนใจอีกที่หนึ่งเลยทีเดียว มารอกันดูกันต่อไปว่าจะเกิดอะไรขึ้นกับพายุนี้ในอนาคต

แหล่งที่มา

 อาจวรงค์  จันทมาศ (2559).  หนังสือสุดยอดการค้นพบด้านแสง,  กรุงเทพฯ:

          สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ (องค์การมหาชน)

Saturn's hexago.  สืบค้นเมื่อ 18 ตุลาคม 2560, จาก
          https://en.wikipedia.org/wiki/Saturn%27s_hexagon

 _{Admin Jame} (2560, 13  เมษายน).   ปริศนา 6 เหลี่ยมบนขั้วดาวเสาร์.  สืบค้นเมื่อ 18 ตุลาคม 2560, จาก

          http://navy007.net/heroproject/?p=332