218 / 254
จากนั้นครูและนักเรียนร่วมกันสรุปเกี่ยวกับการรักษาดุลยภาพของน้ำ�โดยไตว่าควบคุมโดย
สมองส่วนไฮโพทาลามัสที่รับการเปลี่ยนแรงดันออสโมติกในเลือด และต่อมใต้สมองส่วนหลังในการ
หลั่ง ADH เพื่อลดหรือเพิ่มการดูดกลับน้ำ�ที่ท่อหน่วยไตและท่อรวม
17.4.2 การรักษาดุลยภาพของกรด-เบสในเลือด
ครูทบทวนกระบวนการเมแทบอลิซึมของร่างกายว่านอกจากจะได้ของเสียที่มีไนโตรเจนเป็น
องค์ประกอบแล้วยังเกิดแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ เมื่อแก๊สนี้ละลายในเลือดจะทำ�ให้ได้ไฮโดรเจนไอออน
และไฮโดรเจนคาร์บอเนตไอออนดังสมการ ซึ่งไฮโดรเจนไอออนที่เกิดขึ้นนี้ทำ�ให้ค่าความเป็นกรด-เบส
ของเลือดเปลี่ยนแปลง
เฉลยคำ�ถามท้ายกิจกรรม
จากกราฟที่ได้นักเรียนจะอธิบายเชื่อมโยงเกี่ยวกับการรักษาดุลยภาพของของเหลวใน
ร่างกายอย่างไร โดยให้กล่าวถึงบทบาทของหน่วยไต ADH และไฮโพทาลามัส
จากการดื่มน้ำ�ทำ�ให้ร่างกายมีปริมาณน้ำ�ในเลือดเพิ่มขึ้น ความเข้มข้นของเลือดจะลดลง
ส่งผลให้แรงดันออสโมติกลดลง ทำ�ให้ลดการกระตุ้นสมองส่วนไฮโพทาลามัสซึ่งควบคุม
สมดุลของเหลวในร่างกายส่งผลให้ต่อมใต้สมองส่วนหลังหลั่ง ADH น้อยลง เซลล์ที่ท่อขด
ส่วนปลายของหน่วยไตและท่อรวมจึงลดการดูดกลับน้ำ�เข้าสู่หลอดเลือด ร่างกายจะขับถ่าย
ปัสสาวะปริมาณมากและเจือจางในนาทีที่ 60 และ 90 และเมื่อเวลาผ่านไปปริมาณปัสสาวะ
จะลดลงจนมีปริมาณค่อนข้างคงที่ เนื่องจากร่างกายรักษาดุลยภาพของของเหลวในร่างกาย
ได้เป็นปกติ
เพราะเหตุใดจึงไม่ควรดื่มน้ำ�ทะเล
เพราะน้ำ�ทะเลมีปริมาณโซเดียมค่อนข้างสูง เมื่อดื่มน้ำ�ทะเลเข้าไปจะทำ�ให้แรงดัน
ออสโมติกของเลือดสูงขึ้น ซึ่งจะไปกระตุ้นสมองส่วนไฮโพทาลามัสทำ�ให้เกิดการกระหาย
น้ำ�มากกว่าปกติ และทำ�ให้หน่วยไตต้องทำ�งานหนักขึ้นเพื่อกำ�จัดเกลือที่มากเกินไปออกจาก
เลือด
ชวนคิด
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
บทที่ 17 | ระบบขับถ่าย
ชีววิทยา เล่ม 4
206