117 / 194
สาระสำ�คัญ
ลักษณะทางพันธุกรรมเป็นลักษณะที่สามารถถ่ายทอดจากพ่อแม่ไปสู่ลูกและรุ่นต่อ ๆ ไปได้ ซึ่งการ
ถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรมมีรูปแบบที่หลากหลาย บางกรณีมีรูปแบบที่แตกต่างจากกรณีที่เมนเดล
ศึกษา เนื่องจากมีจำ�นวนรูปแบบแอลลีลของยีนที่แตกต่างไป หรือเป็นยีนที่อยู่บนโครโมโซมเพศ เป็นต้น
การถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรมเกิดผ่านยีนซึ่งเป็นช่วงของ DNA ที่อยู่บนโครโมโซม โดยลำ�ดับ
นิวคลีโอไทด์ของยีนกำ�หนดลักษณะโปรตีนที่สังเคราะห์ขึ้น แอลลีลรูปแบบต่างกันจะมีลำ�ดับนิวคลีโอไทด์
ต่างกัน ทำ�ให้ได้โปรตีนที่มีสมบัติต่างกัน
การเปลี่ยนแปลงของลำ�ดับนิวคลีโอไทด์จัดเป็นมิวเทชัน ซึ่งอาจเกิดในระดับยีนหรือในระดับ
โครโมโซม มิวเทชันอาจก่อให้เกิดผลเสีย ผลดี หรือไม่ส่งผลใด ๆ ต่อสิ่งมีชีวิต ขึ้นอยู่กับว่าการ
เปลี่ยนแปลงดังกล่าวส่งผลให้โปรตีนที่สังเคราะห์ขึ้นเปลี่ยนแปลงหรือไม่และอย่างไร มนุษย์ประยุกต์
ใช้หลักการของการเกิดมิวเทชันในการชักนำ�ให้ได้สิ่งมีชีวิตที่มีลักษณะที่แตกต่างจากเดิมโดยการใช้
รังสีและสารเคมี
มนุษย์นำ�ความรู้เทคโนโลยีทางดีเอ็นเอมาประยุกต์ใช้ในหลายด้าน ทั้งด้านการแพทย์และเภสัชกรรม
ด้านการเกษตร ด้านนิติวิทยาศาสตร์ และด้านอุตสาหกรรม ซึ่งการใช้เทคโนโลยีทางดีเอ็นเอดังกล่าว
ต้องคำ�นึงถึงความปลอดภัยทางชีวภาพ ชีวจริยธรรม และผลกระทบทางด้านสังคมด้วย
มิวเทชันและการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศทำ�ให้เกิดความหลากหลายทางพันธุกรรมของประชากร
สิ่งมีชีวิตหนึ่ง ๆ โดยธรรมชาติจะมีการคัดเลือกสมาชิกในประชากรที่มีลักษณะที่เหมาะสมกับ
สภาพแวดล้อมในขณะนั้น ทำ�ให้ลักษณะดังกล่าวสามารถถ่ายทอดไปยังรุ่นต่อ ๆ ไปได้ การคัดเลือก
โดยธรรมชาติดังกล่าวนี้ เกิดขึ้นต่อเนื่องเป็นระยะเวลานานหลายชั่วรุ่น จนนำ�ไปสู่ความแตกต่างกัน
ของประชากรในปัจจุบันกับในรุ่นบรรพบุรุษ และนำ�ไปสู่ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิตในปัจจุบัน
4.1 การถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม
6.0 ชั่วโมง
4.2 ยีนกับการควบคุมลักษณะทางพันธุกรรม
3.0 ชั่วโมง
4.3 การเปลี่ยนแปลงทางพันธุกรรม
3.0 ชั่วโมง
4.4 เทคโนโลยีทางดีเอ็นเอ
4.0 ชั่วโมง
4.5 วิวัฒนาการและความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต
5.0 ชั่วโมง
เวลาที่ใช้
บทนี้ควรใช้เวลาสอนประมาณ 21 ชั่วโมง
บทที่ 4 | พันธุกรรมและวิวัฒนาการ
วิทยาศาสตร์ชีวภาพ
103
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี