คู่มือครู รายวิชาาพื้นฐาน วิทยาศาสตร์ชีวภาพ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4

สาระสำ�คัญ

มนุษย์จะดำ�รงชีวิตอยู่ได้อย่างปกติจะต้องรักษาดุลยภาพในร่างกาย การรักษาดุลยภาพของร่างกาย

ได้แก่ การรักษาดุลยภาพของน้ำ�และสารในเลือดโดยการทำ�งานของไต การรักษาดุลยภาพของกรด-เบส

ของเลือดโดยการทำ�งานของไตและปอด การรักษาดุลยภาพของอุณหภูมิในร่างกายโดยการทำ�งานร่วม

กันของระบบหมุนเวียนเลือด ต่อมเหงื่อ เส้นขนที่ผิวหนัง กล้ามเนื้อโครงร่าง และระบบประสาท

เมื่อร่างกายได้รับเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมทำ�ให้ไม่สามารถรักษาดุลยภาพได้ ร่างกายจะมีกลไก

การต่อต้านหรือทำ�ลายโดยการทำ�งานของระบบภูมิคุ้มกัน ซึ่งแบ่งได้เป็น 2 แบบคือ กลไกการต่อต้าน

หรือทำ�ลายสิ่งแปลกปลอมแบบไม่จำ�เพาะ โดยเป็นการป้องกันไม่ให้เชื้อโรคเข้าสู่เนื้อเยื่อในร่างกาย

หรือกำ�จัดสิ่งแปลกปลอมที่เข้าสู่ร่างกายโดยกระบวนการต่าง ๆ สำ�หรับกลไกการต่อต้านหรือทำ�ลาย

สิ่งแปลกปลอมแบบจำ�เพาะเป็นการทำ�งานโดยเซลล์เม็ดเลือดขาวลิมโฟไซต์ คือ เซลล์บี และเซลล์ที

ขณะเดียวกันมนุษย์ยังสามารถเสริมสร้างภูมิคุ้มกันให้กับร่างกายได้ สามารถแบ่งได้เป็น 2 แบบคือ

ภูมิคุ้มกันรับมาและภูมิคุ้มกันก่อเอง

บางครั้งอาจเกิดความผิดปกติของระบบภูมิคุ้มกัน เช่น โรคภูมิแพ้ ที่เกิดจากภูมิคุ้มกันตอบสนอง

ต่อแอนติเจนบางชนิดรุนแรงเกินไป โรคลูปัสหรือโรคเอสแอลอีที่เกิดจากภูมิคุ้มกันของร่างกายมี

ปฏิกิริยาตอบสนองต่อเนื้อเยื่อหรือเซลล์ของตนเอง และโรคเอดส์ที่เกิดจากภูมิคุ้มกันบกพร่องจากการ

ติดเชื้อ HIV

บทนี้ควรใช้เวลาสอนประมาณ 14 ชั่วโมง

2.1 การรักษาดุลยภาพของน้ำ�และสารในร่างกาย

4.0 ชั่วโมง

2.2 การรักษาดุลยภาพของกรด-เบสของเลือด

2.0 ชั่วโมง

2.3 การรักษาดุลยภาพของอุณหภูมิภายในร่างกาย

2.0 ชั่วโมง

2.4 ระบบภูมิคุ้มกัน

6.0 ชั่วโมง

ความรู้ก่อนเรียน

ระบบขับถ่าย การลำ�เลียงสารในร่างกาย

เวลาที่ใช้

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

บทที่ 2 | การรักษาดุลยภาพของร่างกายมนุษย์

วิทยาศาสตร์ชีวภาพ