43 / 194
ครูเชื่อมโยงเรื่องการรักษาดุลภาพของน้ำ�และแร่ธาตุ การกำ�จัดของเสียในเลือดโดยการทำ�งานของ
ไต โดยให้นักเรียนสืบค้นเกี่ยวกับอวัยวะในระบบขับถ่าย โครงสร้างของไต หน่วยไต และการทำ�งาน
ของหน่วยไต แล้วร่วมกันสรุปถึงหน้าที่ของอวัยวะในระบบขับถ่าย โดยใช้รูปในหนังสือเรียน รูป 2.2
ไตและอวัยวะในระบบขับถ่าย รูป 2.3 ไตของมนุษย์ และรูป 2.4 การทำ�งานของหน่วยไต แล้วให้
นักเรียนร่วมกันสรุปหน้าที่การทำ�งานของหน่วยไตและให้นักเรียนร่วมกันอภิปรายโดยใช้คำ�ถามดังนี้
•
ระบบใดในร่างกายที่ทำ�หน้าที่รักษาดุลยภาพของน้ำ�และแร่ธาตุหรือสารอื่นๆ ในร่างกาย
•
อวัยวะในระบบขับถ่ายมีอะไรบ้าง และทำ�หน้าที่อย่างไร
จากการอภิปรายนักเรียนควรสรุปได้ว่า ระบบที่ทำ�หน้าที่ในการกำ�จัดของเสียที่มีไนโตรเจนเป็น
องค์ประกอบ เช่น ยูเรีย แอมโมเนียมไอออน และรักษาดุลยภาพของน้ำ�และแร่ธาตุหรือสารอื่นๆ ใน
ร่างกายคือ ระบบขับถ่าย อวัยวะในระบบขับถ่ายได้แก่ ไต ท่อไต กระเพาะปัสสาวะและท่อปัสสาวะ
โดยภายในไตแต่ละข้างมีหน่วยไตประมาณ 1 ล้านหน่วย ทำ�หน้าที่ในการกรอง การดูดกลับ และการ
หลั่งสารจากระบบหมุนเวียนเลือด ท่อไตทำ�หน้าที่ลำ�เลียงปัสสาวะไปที่กระเพาะปัสสาวะ กระเพาะ
ปัสสาวะทำ�หน้าที่สะสมปัสสาวะก่อนขับออกนอกร่างกายผ่านทางท่อปัสสาวะ
จากนั้นให้ตอบคำ�ถามตรวจสอบความเข้าใจในหนังสือเรียน
เฉลยตรวจสอบความเข้าใจ
หน่วยไตทำ�หน้าที่กรอง ดูดกลับ และหลั่งสารใดบ้าง
หน่วยไตทำ�หน้าที่ 3 ประการ คือ
1. การกรอง - สารที่เกิดจากการกรองผ่านโกลเมอรูลัสและโบว์แมนส์แคปซูล ได้แก่
สารที่มีขนาดเล็ก เช่น กลูโคส น้ำ� ยูเรีย กรดแอมิโนและแร่ธาตุบางชนิด ส่วน
เซลล์เม็ดเลือด เกล็ดเลือด โปรตีนขนาดใหญ่ไม่สามารถกรองผ่านได้ ยังคงอยู่ในเลือด
2. การดูดกลับ - สารที่เกิดการดูดกลับที่ท่อหน่วยไต เช่น กรดแอมิโน กลูโคส น้ำ� และ
ไอออนต่าง ๆ เช่น โซเดียมไอออน โพแทสเซียมไอออน ไฮโดรเจนคาร์บอเนตไอออน
3. การหลั่ง - สารที่มีการหลั่งที่ท่อหน่วยไต เช่น ไฮโดรเจนไอออน แอมโมเนียมไอออน
รวมทั้งสารพิษอื่น ๆ หรือยาบางชนิด
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
บทที่ 2 | การรักษาดุลยภาพของร่างกายมนุษย์
29
วิทยาศาสตร์ชีวภาพ