49 / 194
•
ถ้าเลือดมีปริมาณ H
+
มากกว่าหรือน้อยกว่าปกติจะส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงของ
pH อย่างไร
•
ร่างกายมนุษย์มีแนวโน้มมีความเป็นกรดหรือเบสมากกว่ากัน เพราะเหตุใด
จากการอภิปรายนักเรียนควรได้ข้อสรุปว่าถ้าเลือดมีปริมาณ H
+
มากกว่าปกติจะทำ�ให้ pH ของ
เลือดมีความเป็นกรด แต่ถ้าเลือดมีปริมาณ H
+
น้อยกว่าปกติจะทำ�ให้ pH ของเลือดมีความเป็นเบส
และร่างกายของมนุษย์มีแนวโน้มที่เลือดจะมีความเป็นกรดมากกว่าเป็นเบส เนื่องจากเซลล์ต่างๆ
ต้องการพลังงานซึ่งได้มาจากกระบวนการหายใจระดับเซลล์ ทำ�ให้เกิดแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์เป็น
จำ�นวนมาก ปริมาณ H
+
จึงเพิ่มขึ้นตลอดเวลา
ครูใช้คำ�ถามเพิ่มเติมเพื่อนำ�เข้าสู่เรื่องการรักษาดุลยภาพความเป็นกรด-เบสในเลือด ดังนี้
•
นักเรียนคิดว่าร่างกายรักษาดุลยภาพของความเป็นกรด-เบสในเลือดได้อย่างไร
คำ�ตอบนี้ขึ้นอยู่กับความรู้ของนักเรียนซึ่งส่วนใหญ่จะตอบการหายใจ (ออก) ดังนั้นครูต้องเพิ่ม
เติมความรู้ให้นักเรียน นั่นคือ นอกจากการหายใจแล้วยังมีการทำ�งานของไตและระบบบัฟเฟอร์
แต่ในระดับการศึกษานี้นักเรียนจะศึกษาเฉพาะการหายใจและการทำ�งานของไต
ความรู้เพิ่มเติมสำ�หรับครู
การรักษาดุลยภาพความเป็นกรด-เบสของเลือดโดยระบบบัฟเฟอร์ (buffer’s system)
บัฟเฟอร์ คือ สารละลายที่ต้านทานการเปลี่ยนแปลง pH ให้เปลี่ยนไปน้อยที่สุด แม้จะมี
การเติมกรดหรือเบสเข้าไปในสารละลายนั้น บัฟเฟอร์ประกอบด้วยกรดอ่อนและเกลือของ
กรดอ่อน หรือเบสอ่อนกับเกลือของเบสอ่อน บัฟเฟอร์ในร่างกายที่สำ�คัญ เช่น ไฮโดรเจน
คาร์บอเนตไอออน ฟอสเฟตไอออน โปรตีน ข้อดีของระบบบัฟเฟอร์ คือ ทำ�ให้ pH ในเลือด
ค่อนข้างคงที่และเปลี่ยนแปลงช้าเมื่อมีกรดหรือเบสเพิ่มขึ้น
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
บทที่ 2 | การรักษาดุลยภาพของร่างกายมนุษย์
35
วิทยาศาสตร์ชีวภาพ