ถ้าให้นึกถึงนิทาน หลายคนอาจนึกถึงเรื่องราวที่เล่าสืบต่อกันมา มีตัวเอกในนิทานคือเจ้าหญิง เจ้าชาย นางฟ้า แม่มด มีการสอดแทรกคุณธรรม จริยธรรม และในตอนจบของเรื่องลงท้ายด้วยความรักแบบแฮปปี้เอนดิ้งที่ผู้แต่งแต่งขึ้นเพื่อให้ผู้ฟังฟังอย่างมีความสุข สนุกสนานเพลิดเพลิน ใช้เป็นนิทานกล่อมเด็กก่อนเข้านอน แต่รู้หรือไม่ว่าในระดับปฐมวัยนิทานมีความสำคัญมากกว่านั้น เพราะการเล่านิทานให้เด็กปฐมวัยฟังเป็นประจำ สามารถทำได้ง่ายและประหยัด แต่มีประโยชน์มากคือช่วยพัฒนาให้เด็กได้จินตนาการ ส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์ มีสมาธิที่ยาวนานขึ้นและยังช่วยส่งเสริมพัฒนาการด้านภาษาอีกด้วย โดยเฉพาะการฟังเพื่อสะสมคำต่าง ๆ ซึ่งจะช่วยให้เด็กสื่อสารได้อย่างคล่องแคล่วต่อไป

            กุลยา ตันติผลาชีวะ (2541:2-10 ได้ระบุไว้ว่า นิทาน คือ สิ่งที่มีประสิทธิภาพสำหรับการส่งเสริมการเรียนรู้ให้กับเด็กปฐมวัย ไม่มีเด็กคนใดไม่ชอบฟังนิทาน นิทานสามรถสร้างจินตนาการ ความฝัน ความคิด ความเข้าใจและการรับรู้ให้กับเด็กดังนั้น การเล่านิทานเป็นกิจกรรมที่มีความจำเป็นสำหรับเด็กปฐมวัย เพราะช่วยส่งเสริมการเรียนรู้ตามธรรมชาติของเด็ก การเล่านิทานให้เด็กฟังไม่ใช่เล่าเพื่อให้เด็กเกิดความสนุกสนานเพลิดเพลินเท่านั้น แต่เนื้อหาในนิทานต้องมีความน่าสนใจ และสอดแทรกสาระความรู้ เพื่อให้เด็กได้รับประโยชน์จากการฟังนิทาน ตัวละครในนิทานจะต้องเป็นตัวละครที่ช่วยสร้าจินตนาการมีทั้งตัวละครที่เป็นตัวอย่างที่ดีที่เด็กควรปฏิบัติตาม และมีตัวละครที่สะท้อนถึงความไม่ดีเพื่อเป็นตัวอย่างที่เด็กควรหลีกเลี่ยงพฤติกรรมนั้น เช่น นิทานเรื่องลูกหมูสามตัว ที่ชี้ให้เห็นถึงความขยันและความพยายามของลูกหมูตัวที่สามที่สร้างบ้านด้วยปูนจึงทำให้ตนเองและพี่ทั้งสองตัวรอดชีวิตจากหมาป่าใจร้าย นอกจากนั้น เนื้อหาในนิทานยังสามารถให้ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ในเรื่องของวัตถุ วัสดุในการสร้างบ้าน ความรู้ทางคณิตศาสตร์ในเรื่องรูปร่าง รูปทรงของบ้าน และความรู้ทางเทคโนโลยีในเรื่องของวิธีการและอุปกรณ์ในการสร้างบ้าน รวมไปถึงการคิดอย่างเป็นระบบในการแก้ปัญหา ในการเล่านิทานนั้นผู้เล่าอาจเพิ่มเทคนิควิธีการต่าง ๆ ประกอบการเล่าเพื่อให้นิทานมีความน่าสนใจมากขึ้น เช่น การใช้นิทานภาพ หุ่นมือ หุ่นนิ้วมือ ตุ๊กตาหรือวัสดุอุปกรณ์อื่น ๆ รวมถึงการจัดสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมเพื่อสร้างความสนใจให้เด็ก เนื้อหาของนิทานจะต้องมีความยาวที่เหมาะสมกับช่วงวัยและความสนใจของเด็ก เพียงเท่านี้ก็จะช่วยส่งเสริมให้เด็กมีคุณลักษณะในด้านต่าง ๆ ที่สอดคล้องกับมาตรฐานคุณลักษณะที่พึงประสงค์ตามหลักสูตรการศึกษาปฐมวัย ได้ดังนี้

1. การส่งเสริมพัฒนาการทางด้านร่างกาย ช่วยให้เด็กมีร่างกายที่เจริญเติบโต พัฒนากล้ามเนื้อใหญ่และกล้ามเนื้อเล็กให้แข็งแรงได้ เพียงแค่ในระหว่างที่เล่านิทานได้มีการเปิดโอกาสให้เด็กมีส่วนร่วมในเนื้อหาของนิทานให้เด็กได้เคลื่อนไหวส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย เช่น ให้เด็กแสดงบทบาทสมมติเป็นตัวละครในนิทาน ได้เคลื่อนไหวกระโดด ไปตามเนื้อหาในนิทาน
2. การส่งเสริมพัฒนาการทางด้านอารมณ์จิตใจ ช่วยให้เด็กมีสุขภาพจิตที่ดี มีความสุข ในขณะที่เด็กฟังนิทานและเนื้อหาในนิทานส่วนใหญ่จะมีการสอดแทรกคติธรรม ช่วยส่งเสริมคุณธรรม จริยธรรม และยังทำให้เด็กมีสมาธิยาวนานขึ้น จากการตั้งใจในการฟังนิทาน ทำให้เกิดการคิด จินตนาการ มีความกล้าแสดงออก
3. การส่งเสริมพัฒนาการทางด้านสังคม ช่วยให้เด็กมีโอกาสสร้างปฏิสัมพันธ์ระหว่างผู้ใหญ่กับเด็กในระหว่างการฟังนิทาน และเนื้อหาในนิทานมีการสอดแทรกเรื่องการใช้ชีวิตประจำวัน ให้รักธรรมชาติ รักษาสิ่งแวดล้อมเพื่อการอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข ทำให้เด็กเกิดการเรียนรู้ที่จะเข้าใจตนเองและเข้าใจผู้อื่นได้มากขึ้น
4. การส่งเสริมพัฒนาการทางด้านสติปัญญา ช่วยให้เด็กมีจินตนาการและความคิดสร้างสรรค์ และช่วยพัฒนาทักษะด้านภาษา การสื่อสาร การฟัง การพูดได้อย่างเหมาะสมกับวัย และยังช่วยปลูกฝังให้เด็กเป็นคนช่างสังเกต ช่างคิด ช่างซักถาม มีความกล้าแสดงความคิดเห็น และสามารถแก้ปัญหาการคิดเชิงเหตุผล การคิดรวบยอดเกี่ยวกับสิ่งต่าง ๆ รอบตัว และมีความคิดรวบยอดทางคณิตศาสตร์ที่เป็นพื้นฐานการเรียนรู้ต่อไป

            ต่อไปนี้จะขอยกตัวอย่างนิทานที่ช่วยส่งเสริมให้เด็กมีคุณลักษณะที่พึงประสงค์ในด้านต่าง ๆ ที่สอดคล้องกับมาตรฐานคุณลักษณะที่พึงประสงค์ตามหลักสูตรการศึกษาปฐมวัย ซึ่งไม่ใช่นิทานที่ขายทั่วไป แต่เป็นนิทานที่พัฒนาขึ้นโดยผู้เขียนบทความ เรื่อง วันปิดเทอมที่แสนสุข

ในช่วงปิดเทอมใหญ่ เจ้าสัตว์ต่าง ๆ ไต้พูดคุยกันว่าอยากไปพักผ่อน ท่องเที่ยวกันอย่างสนุกสนาน สัตว์ทุกตัวต่างเสนอความคิดเห็นถึงสถานที่ที่อยากไปมากมาย ดังนี้

            เจ้าเป็ดและเจ้าหมาบอกว่า อยากไปทะเล จะได้ว่ายน้ำเล่นได้

            เจ้าลิงบอกว่า อยากไปป่าที่มีต้นไม้สูง จะได้ปนต้นไม้เล่นได้

            เจ้านกบอกว่า อยากไปภูเขาที่ท้องฟ้าแจ่มใส จะได้บินไปบนท้องฟ้าได้

            เจ้าม้าและเจ้าแพะบอกว่า อยากไปทุ่งหญ้าเขียวขจี๊ จะได้วิ่งเล่นอย่างสนุกสนานได้

            เจ้าแมวและเจ้าหมู ก็อยากไปที่ที่มีอากาศดี ๆ ลมเย็น จะได้นอนพักผ่อนอย่างสบายได้

            สัตว์ต่าง ๆ ยังถูกเถียงกันว่าเราจะไปเที่ยวที่ไหนดี เจ้าไก่ได้ฟังจึงเสนอว่า มาช่วยกันคิดหาสถานที่ที่เราทุกตัวจะได้ไปเที่ยวด้วยกันดีกว่า ทุกตัวช่วยกันคิดว่าจะมีสถานที่ใดให้ทุกตัวได้ไปเล่นด้วยกันอย่างมีความสุข

            นึกออกแล้ว เจ้าไก่ชวนเพื่อน ๆ ไปเที่ยวที่บ้านคุณยาย เพราะไก่กำลังจะกลับไปงานวันเกิดของคุณยายและที่สำคัญที่บ้านของคุณยายไก่นั้นอากาศดี มีท้องฟ้าแจ่มใส มีต้นไม้ใหญ่ มีทุ่งหญ้าเขียวขจี แล้วมีน้ำตกใสไหลเย็น มีสถานที่ที่จะได้เล่นอย่างมีความสุข ทุกตัวตัดสินใจไปเที่ยวบ้านคุณยายไก่ แต่ติดปัญหาว่าจะเดินทางไปบ้านคุณยายไก่ได้อย่างไร จะไปรถมอเตอร์ไซต์ รถยนต์ เรือ หรือรถไฟตี แต่ละตัวต่างพูดคุยถึงข้อดี ข้อเสียของการเดินทางแต่ละแบบ สุดท้ายก็ตกลงกันว่าจะเดินทางโดยรถไฟ เพราะรถไฟมีขนาดใหญ่ ที่สามารถไปพร้อมกันได้ทั้งหมด

            หลังจากตกลงกันได้แล้วว่าจะเดินทางด้วยวิธีใด สัตว์ต่าง ๆ ก็คุยกันว่า จะช่วยกันทำอะไรเป็นของขวัญวันเกิดไปให้คุณยาย ไก่เสนอว่าทำสร้อยคอกันเถอะ บรรดาสัตว์ต่าง ๆ  ก็ช่วยกันออกแบบ และทำสร้อยคอแสนสวยให้กับคุณยาย "เย้ๆ เสร็จเรียบร้อยแล้ว" สัตว์ต่าง ๆ ส่งเสียงพร้อมกันด้วยความดีใจที่ทำสร้อยคอแสนสวยเสร็จเรียบร้อย หลังจากนั้น สัตว์ต่าง ๆ ก็แยกย้ายกันกลับบ้าน เพื่อเก็บของเตรียมตัวเดินทางในวันรุ่งขึ้น

            "ปุ้น ๆ ฉึกฉัก ๆ ปู้นๆ ฉึกฉัก ๆ รถไฟแห่งความสุขกำลังออกจากสถานี เพื่อไปรับสัตว์น้อยไปท่องเที่ยวในวันหยุด"

            "ปู้น ๆ ฉึกฉัก ๆ สถานีที่ 1 ไก่ กระต๊าก ๆ " เจ้าไก่มองเห็นขบวนรถไฟที่กำลังแล่นเข้ามา รถไฟจอด ประตูเปิดเจ้าไก่ขึ้นรถไฟ ประตูปิด รถไฟแล่นออกจากสถานี

            “ปู้น ๆ ฉึกฉัก ๆ สถานีที่ 2 นก จิ๊บ ๆ " เจ้านกมองเห็นขบวนรถฟที่มีไก่กำลังแล่นเข้ามา รถไฟจอด ประตูเปิด เจ้านกขึ้นรถไฟ ประตูปิด รถไฟแล่นออกจากสถานี

            “ปู้น ๆ ฉึกฉัก ๆ สถานีที่ 3 เป็ด ก๊าบ ฯ" เจ้าเป็ดมองเห็นขบวนรถไฟที่มีไก่และนกกำลังแล่นเข้ามา รถไฟจอดประตูเปิด เจ้าเป็ดขึ้นรถฟ ประตูปิด รถไฟแล่นออกจากสถานี

            "ปู้น ๆ ฉึกฉัก ๆ สถานีที่ 4 แพะ แบ๊ะ ๆ " เจ้าแพะมองเห็นขบวนรถไฟที่มีไก่ นก และเป็ดกำลังแล่นเข้ามารถไฟจอด ประตูเปิด เจ้าแพะขึ้นรถไฟ ประตูปิด รถไฟแล่นออกจากสถานี

            “ปู้น ๆ ฉึกฉักๆ สถานีที่ 5 ม้า ฮี้ๆ " เจ้าม้ามองเห็นขบวนรถฟที่มีไก่ นก เป็ด และแพะกำลังแล่นเข้ามารถไฟจอด ประตูเปิด เจ้าม้าขึ้นรถไฟ ประตูปิด รถไฟแล่นออกจากสถานี

            “ปู้น ๆ ฉึกฉัก ๆ สถานีที่ 6 แมว เหมืยว ๆ " เจ้าแมวมองเห็นขบวนรถฟที่มีไก่ นก เป็ด แพะ และม้ากำลังแล่นเข้ามา รถไฟจอด ประตูเปิด เจ้าแมวขึ้นรถไฟ ประตูปิด รถไฟแล่นออกจากสถานี

            “ปู้น ๆ ฉึกฉัก ๆ สถานีที่ 7 ลิง เจี๊ยก ๆ" เจ้าลิงมองเห็นขบวนรถไฟที่มีไก่ นก เป็ด แพะ ม้า และแมว กำลังแล่นเข้ามา รถไฟจอด ประตูเปิด เจ้าลิงขึ้ นรถไฟ ประตูปิด รถไฟแล่นออกจากสถานี

            "ปู้น ๆ ฉึกฉัก ๆ สถานีที่ 8 หมา โฮ่ง ๆ " เจ้าหมามองเห็นขบวนรถไฟที่มีไก่ นก เป็ด แพะ ม้า แมว และลิง กำลังแล่นเข้ามา รถไฟจอด ประตูเปิด เจ้าหมา ขึ้นรถไฟ ประตูปิด รถไฟแล่นออกจากสถานี

            “ปู้น ๆ ฉึกฉัก ๆ สถานีที่ 8 หมู อู๊ด ๆ " เจ้าหมูมองเห็นขบวนรถฟที่มีไก่ นก เป็ด แพะ ม้า แมว ลิง และหมากำลังแล่นเข้ามา รถไฟจอต ประตูเปิด เจ้าหมูขึ้นรถไฟ ประตูปิด รถไฟแล่นออกจากสถานี

            "ปู้น ๆ ฉึกฉักๆ ถึงปลายทางที่บ้านคุณยายไก่" คุณยายมองเห็นขบวนรถไฟที่มีไก่ นก เป็ด แพะ ม้า แมว ลิง หมา และหมู กำลังแล่นเข้ามา รถไฟจอต ประตูเปิด เจ้าสัตว์ต่าง ๆ ลงจากรถไฟ

            เมื่อเจ้าสัตว์ต่าง ๆ มาถึงบ้านคุณยายไก่ ทุกตัวกล่าวสวัสดีคุณยายและมอบสร้อยคอที่ช่วยกันทำให้เป็นของขวัญ คุณยายไก่ดีใจและชอบของขวัญเป็นอย่างมาก ส่วนเจ้าสัตว์ต่าง ๆ  ก็มีความสุขที่ได้ท่องเที่ยวชมต้นไม้ทุ่งหญ้าที่เขียวขจี และน้ำตกกันอย่างสนุกสนานในวันปิดเทอม

ตารางวิเคราะห์คุณลักษณะที่พึงประสงค์ในนิทานวันปิดเทอมที่แสนสุข

            เห็นถึงประโยชน์ของการเล่านิทานให้เด็กฟังกันหรือยัง มาอ่านนิทานให้เด็กฟัง ใช้เวลาร่วมกับเด็ก ๆ ให้มากขึ้นเพื่อประโยชน์ของเด็ก ๆ และตัวคุณเอง

บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของนิตยสาร สสวท. ผู้อ่านสามารถติดตามบทความที่น่าสนใจเพิ่มเติมได้ที่ https://magazine.ipst.ac.th/

บรรณานุกรม

การเล่านิทานสำหรับเด็กปฐมวัย. สืบค้นเมื่อ 13 ตุลาคม 2561. จาก http:/www.edtechcreation.com/tVarticles.

กุลยา ตันติผลาชีวะ:. (2541). "การเล่านิทาน" วาวสาวการศึกษาปฐมวัย. สืบค้นเมื่อ 13 ตุลาคม 2561. จาก    
          http://www.edtechbooks.com/articles/42147662/การเล่านิทานสำหรับเต็กปฐมวัย.html

นิติธร ปิลวาสน์. เล่านิทา (Stoy Tling) . สืบค้นเมื่อ 13 ตุลาคม 2561. จาn htp://amkru.com/i/เล่านิทาน/#article103.

สำนักวิชาการและมาตรฐานการศึกษา สำนักงานคณะกรรมการศึกษาขั้นพื้นฐาน กระทรวงศึกษาธิการ. (2560).
          หลักสูตรการศึกษาปฐมวัยพุทธศักราช 2560. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์ชุมชนสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย จำกัด.