246 / 302
สาระสำ�คัญ
ในวัฏจักรชีวิตของพืช ตั้งแต่เมล็ดมีการงอกเป็นต้นพืช จนกระทั่งออกดอก ติดผล พบว่า พืชมี
การเจริญเติบโต และมีการเปลี่ยนแปลงสภาพทางสรีรวิทยา ส่วนใหญ่เป็นผลมาจากการตอบสนอง
ของพืชต่อปัจจัยภายนอก เช่น น้ำ�หรือความชื้น แก๊สออกซิเจน อุณหภูมิ และแสง ซึ่งจะส่งผลต่อไปยัง
ปัจจัยภายใน เช่น ฮอร์โมนพืชกลุ่มต่าง ๆ คือ ออกซิน ไซโทไคนิน จิบเบอเรลลิน เอทิลีน และกรด
แอบไซซิก พืชจะสร้างฮอร์โมนเหล่านี้ในปริมาณน้อย และทำ�งานในระดับความเข้มข้นต่ำ� โดยฮอร์โมน
ต่างๆ มีการทำ�งานร่วมกันในสัดส่วนที่เหมาะสมในแต่ละช่วงการเจริญเติบโตซึ่งสามารถกระตุ้น ยับยั้ง
หรือทำ�ให้เกิดการเปลี่ยนแปลงสภาพทางสรีรวิทยาของพืชให้เป็นไปตามธรรมชาติได้ นอกจากฮอร์โมน
พืชที่พืชสร้างขึ้นตามธรรมชาติแล้ว มนุษย์สามารถสังเคราะห์สารสังเคราะห์ที่มีสมบัติคล้ายฮอร์โมน
พืช เพื่อประโยชน์ในทางการเกษตรอีกด้วย
พืชมีการตอบสนองต่อสิ่งแวดล้อมภายนอกในรูปแบบของการเคลื่อนไหว เช่น แสง แรงโน้มถ่วง
ของโลก สารเคมี การสัมผัส โดยการตอบสนองของพืชต่อสิ่งเร้า อาจเกิดในรูปแบบทรอพิซึมหรือ
แนสติกมูฟเมนต์ นอกจากนี้พืชยังมีการตอบสนองแบบนูเทชันที่ไม่ได้ถูกกระตุ้นจากสิ่งเร้าภายนอก
แต่เป็นผลมาจากธรรมชาติของพืชที่ควบคุมโดยพันธุกรรม
พืชมีการตอบสนองต่อภาวะเครียด เนื่องจากได้รับปัจจัยภายนอกมากหรือน้อยเกินไป เช่น
ภาวะเครียดจากน้ำ�ท่วม ความแห้งแล้ง ความร้อน อุณหภูมิต่ำ� ความเค็ม การถูกสัตว์กัดกิน หรือ
การเข้าทำ�ลายของจุลินทรีย์ พืชจะมีวิธีการตอบสนองต่อภาวะเครียดต่าง ๆ เพื่อให้สามารถมีชีวิต
อยู่รอดต่อไปได้
เวลาที่ใช้
บทนี้ควรใช้เวลาสอนประมาณ 9 ชั่วโมง
12.1 ฮอร์โมนพืช
3 ชั่วโมง
12.2 ปัจจัยที่มีผลต่อการงอกของเมล็ด
2 ชั่วโมง
12.3 การตอบสนองของพืชในลักษณะการเคลื่อนไหว
3 ชั่วโมง
12.4 การตอบสนองต่อภาวะเครียด
1 ชั่วโมง
รวม
9 ชั่วโมง
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
บทที่ 12 | การควบคุมการเจริญเติบโตและการตอบสนองของพืช
ชีววิทยา เล่ม 3
234