คู่มือครู รายวิชาเพิ่มเติมวิทยาศาสตร์ ชีววิทยา เล่ม 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4

สาระสำ�คัญ

กล้องจุลทรรศน์เป็นเครื่องมือที่ช่วยในการขยายภาพทำ�ให้สามารถมองเห็นสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กๆ

ได้ กล้องจุลทรรศน์มีทั้งแบบที่ใช้แสงและแบบอิเล็กตรอน การศึกษาเซลล์ด้วยกล้องจุลทรรศน์

อิเล็กตรอนจะเห็นรายละเอียดของโครงสร้างของเซลล์ที่ศึกษามากกว่ากล้องจุลทรรศน์ใช้แสง

เซลล์เป็นหน่วยพื้นฐานที่เล็กที่สุดของสิ่งมีชีวิต โครงสร้างพื้นฐานของเซลล์ประกอบด้วยส่วนที่

ห่อหุ้มเซลล์ ไซโทพลาซึมและนิวเคลียส เซลล์ทั่วๆ ไปมีขนาดและรูปร่างต่างกัน ส่วนมากมีขนาดเล็ก

มากมองไม่เห็นด้วยตาเปล่า จึงต้องอาศัยกล้องจุลทรรศน์ช่วยในการศึกษารายละเอียดต่าง ๆ ของ

โครงสร้างของเซลล์ที่ทำ�หน้าที่แตกต่างกัน

เซลล์มีการลำ�เลียงสารเข้าและออกจากเซลล์ โดยมีการควบคุมทั้งชนิดและปริมาณสารที่ผ่าน

เข้าออก เยื่อหุ้มเซลล์ทำ�หน้าที่เป็นเยื่อเลือกผ่านในการลำ�เลียงสารดังกล่าว โดยสมบัติของสารและ

สมบัติของโครงสร้างต่าง ๆ ของเยื่อหุ้มเซลล์มีความสัมพันธ์กับวิธีการลำ�เลียงสาร เช่น การแพร่แบบ

ธรรมดา ออสโมซิส การแพร่แบบฟาซิลิเทต แอกทีฟทรานสปอร์ต เอกโซไซโทซิส เอนโดไซโทซิส

เซลล์ต้องการพลังงานเพื่อนำ�ไปใช้ในกิจกรรมต่าง ๆ ซึ่งพลังงานที่เซลล์ต้องการนำ�ไปใช้นี้

อยู่ในรูปของสารพลังงานสูงที่ได้จากการสลายอาหารผ่านกระบวนการหายใจระดับเซลล์

เซลล์ของสิ่งมีชีวิตมีการแบ่งนิวเคลียสเกิดขึ้นใน 2 ลักษณะคือ การแบ่งนิวเคลียสแบบไมโทซิส

ซึ่งเป็นวิธีการแบ่งที่ทำ�ให้จำ�นวนโครโมโซมภายในนิวเคลียสเท่าเดิมมักเป็นการแบ่งของเซลล์ร่างกาย

และการแบ่งนิวเคลียสแบบไมโอซิสซึ่งเป็นการแบ่งที่ลดจำ�นวนโครโมโซมลงครึ่งหนึ่งเพื่อสร้างเซลล์

สืบพันธุ์ใช้ในการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ การแบ่งนิวเคลียสแบบไมโทซิสก่อให้เกิดวัฏจักรเซลล์

เวลาที่ใช้

บทนี้ควรใช้เวลาสอนประมาณ 30 ชั่วโมง

3.1 กล้องจุลทรรศน์

6.0 ชั่วโมง

3.2 โครงสร้างและหน้าที่ของเซลล์

4.0 ชั่วโมง

3.3 การลำ�เลียงสารเข้าและออกจากเซลล์

6.0 ชั่วโมง

3.4 การหายใจระดับเซลล์

6.0 ชั่วโมง

3.5 การแบ่งเซลล์

8.0 ชั่วโมง

รวม

30.0 ชั่วโมง

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

บทที่ 3 | เซลล์และการทำ�งานของเซลล์

ชีววิทยา เล่ม 1

156