การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อจากไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) ทำให้เราต้องปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเป็นแบบชีวิตวิถีใหม่ เกิดสังคมแบบใหม่ที่เรียกว่า "สังคมเสมือน" มีการติดต่อสื่อสารกันโดยผ่านสื่อสังคม (Social Media) ส่งข่าวสารข้อมูลและแลกเปลี่ยนความคิดเห็นต่าง ๆ ผ่านอินเทอร์เน็ต อาจจะร่วมกันทำกิจกรรมที่สนใจด้วยกัน นอกจากนี้ ยังมีการจัดการเรียนการสอนแบบออนไลน์ผ่านแอปพลิเคชันต่าง ๆ

   สสวท. โดยฝ่าย GLOBE จัดสัมมนาเชิงปฏิบัติการส่งเสริมการทำงานวิจัยวิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อมในรูปแบบออนไลน์ เพื่อให้แนวทางการทำงานวิจัยวิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อมแก่ครูและนักเรียน เพื่อเพิ่มศักยภาพทำงานวิจัยของนักเรียน โดยมีคุณครูเป็นที่ปรึกษาให้สูงขึ้น ส่งเสริมทักษะที่จำเป็นของผู้เรียนในศตวรรษที่ 21 ในด้านทักษะความรู้วิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม ทักษะการเรียนรู้และนวัตกรรม ทักษะการคิดวิเคราะห์และแก้ปัญหา รวมทั้งส่งเสริมการออกแบบนวัตกรรมและทักษะด้านเทคโนโลยี

   การสัมมนาเชิงปฏิบัติการนี้ มีหัวข้อสัมมนาทั้งหมด 13 หัวข้อ และจัดขึ้นระหว่างวันที่ 24 พฤศจิกายน พ.ศ. 2563 ถึงวันที่ 16 กรกฎาคม พ.ศ. 2564 โดยมีรายละเอียดดังตาราง 1

ตาราง 1 หัวข้อสัมมนาการส่งเสริมการทำงานวิจัยวิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม

   การจัดสัมมนาเชิงปฏิบัติการส่งเสริมการทำงานวิจัยวิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อมในรูปแบบออนไลน์ มีประเด็นหรือเรื่องต่าง ๆ ที่ต้องให้ความสำคัญ เพื่อความสำเร็จและบรรลุเป้าหมาย ดังนี้

1.การประชาสัมพันธ์

   สามารถใช้การประชาสัมพันธ์ผ่านสื่อต่างๆ เช่น ข่าวหนังสือพิมพ์ เฟซบุ๊กหรือไลน์ ซึ่งเป็นขั้นตอนสำคัญที่จะช่วยสร้างแรงจูงใจสำหรับการจัดสัมมนาออนไลน์ เพราะต้องสื่อสารและชี้แจงให้ครู นักเรียน และผู้สนใจได้รับทราบจุดประสงค์ หัวข้อ กำหนดการของการจัดสัมมนา รวมทั้งวิธีการสมัครเข้าร่วมสัมมนาอย่างชัดเจน ดังภาพ 1

ภาพ 1 การประชาสัมพันธ์

2. หัวข้อสัมมนา

   หัวข้อสัมมนา ควรเป็นประเด็นที่ทันสมัย น่าสนใจ หรือเป็นประโยชน์ที่ดึงดูดให้ผู้สนใจเข้ามาลงทะเบียนเข้าร่วมสัมมนา รวมทั้งต้องมีรายละเอียดเนื้อหาโดยย่อ ชื่อวิทยากร วิธีการดำเนินงาน เพื่อดึงดูดความสนใจผู้ฟังให้ติดตามรับฟังวิทยากรตั้งแต่ต้นจนจบ ดังภาพ 1

3. เนื้อหา

   การเตรียมเนื้อหาต้องกระชับ และเข้าใจง่ายภายในระยะเวลาที่จำกัด ก่อนเริ่มการจัดสัมมนา ผู้จัดงานต้องชี้แจงกับวิทยากรเกี่ยวกับขอบเขตเนื้อหาการบรรยายที่เหมาะสมกับครู ระดับความรู้ของนักเรียน รวมทั้งเวลาในการบรรยาย เพื่อให้วิทยากรสามารถจัดเตรียมเนื้อหาที่จะบรรยายได้เหมาะสม จัดหาสื่อ เกม หรือกิจกรรมเสริมต่าง ๆ เพื่อกระตุ้นผู้เข้าร่วมสัมมนา และช่วยให้เข้าใจได้ง่าย ดังภาพ 2 นอกจากนี้ผู้จัดงานควรสอบถามสิ่งที่วิทยากรต้องการให้ผู้เข้าร่วมสัมมนาจัดเตรียมมาก่อนเข้าสัมมนา เช่น การ Download Application หรือการสมัครสมาชิกในเว็บไซต์ต่างๆ

ภาพ 2 การโชว์วีดิทัศน์เกี่ยวกับการสร้างเขื่อนไชยะบุรีใจกลางแม่น้ำโขงที่เป็นนวัตกรรมด้านระบบนิเวศ

4. ความเร็วอินเทอร์เน็ต

   อินเทอร์เน็ตเป็นส่วนสำคัญอย่างมากในการจัดสัมมนาในรูปแบบออนไลน์ การใช้อินเทอร์เน็ตความเร็วสูงจะช่วยให้การบรรยายของวิทยากรต่อเนื่องและน่าสนใจติดตาม เช่น การสาธิตการใช้อุปกรณ์ตรวจวัด การนำเสนอข้อมูลการตรวจวัดแบบ Real Time ดังภาพ 3 

ภาพ 3 อุปกรณ์ตรวจวัดอุณหภูมิพื้นผิว และการใช้แอปพลิเคชัน

5. เครื่องมือและอุปกรณ์ที่ใช้จัดงาน

   เครื่องมือและอุปกรณ์ที่ใช้จัดงานต้องจัดเครื่องมือและอุปกรณ์จำเป็นให้พร้อมสำหรับการจัดสัมมนาออนไลน์ เช่น ไมโครโฟน คอมพิวเตอร์เชื่อมต่อกับโปรแกรมที่ต้องการใช้งาน และต้องมีการทดลองระบบก่อน เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดความผิดพลาดเกี่ยวกับอุปกรณ์ในวันจัดสัมมนา เพราะการจัดสัมมนาออนไลน์ในแต่ละครั้ง จะต้องมีกำหนดเวลาที่แน่นอน และไม่สามารถเลื่อนการจัดได้ จากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 การจัดสัมมนาในรูปแบบออนไลน์นั้นเหมาะสมกับชีวิตวิถีใหม่ (New Normal) มากกว่าการจัดสัมมนาในห้องประชุม ดังตารางเปรียบเทียบ (ตาราง 2)

ตาราง 2 เปรียบเทียบรูปแบบการจัดสัมมนาออนไลน์กับการจัดสัมมนาในห้องประชุม

   หมายเหตุ: ข้อจำกัดที่พบในการสัมมนาแบบออนไลน์ คือ

ㆍการดำเนินการด้านการจัดเวิร์กช็อป การแบ่งกลุ่ม หรือทดลองที่ต้องมีวัสดุอุปกรณ์ใช้ลงมือปฏิบัติจริง และการดูแลผู้เข้าร่วมสัมมนา มีความยุ่งยากมาก

ㆍความชัดเจนในการฟังเป็นปัญหาหลัก เนื่องจากผู้เข้าร่วมสัมมนาใช้อุปกรณ์แตกต่างกัน ใช้อินเทอร์เน็ตคนละสัญญาณอาจทำให้การได้ยินเสียงไม่ชัดเจนหรือต่อเนื่องเท่าที่ควร จึงเป็นข้อจำกัดที่จะต้องหาแนวทางแก้ไขต่อไป

   นอกจากนี้ รูปแบบและเนื้อหาของการจัดสัมมนาเชิงปฏิบัติการส่งเสริมการทำงานวิจัยวิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อมที่ส่งเสริมทักษะ ที่จำเป็นของผู้เรียนในศตวรรษที่ 21 สามารถเชื่อมโยงเข้ากับทักษะอื่นๆ ได้เพิ่มเติม ได้แก่

1. ทักษะการคิดวิจารณญาณ (Critical Thinking Skill) ในระหว่างบรรยาย วิทยากรจะนำเสนอข้อมูลด้านสิ่งแวดล้อมอย่างหลากหลาย พร้อมกระตุ้นให้ผู้เข้าร่วมสัมมนาคิด วิเคราะห์ สังเคราะห์ข้อมูลนั้น โดยหลังจากจบสัมมนาผู้เข้าร่วมสัมมนาจะสามารถประเมินผลและประยุกต์ใช้ข้อมูลสารสนเทศและความรู้ต่างๆ ได้อย่างมีเหตุผล (ภาพ 4)

2. ทักษะการทำงานร่วมกัน (Collaboration Skill) ผู้ร่วมสัมมนาสามารถแสดงความคิดเห็นและรับทราบความคิดเห็นของผู้อื่นในระหว่างเข้าร่วมสัมมนาผ่านช่องทาง Chat หรือ Google Classroom ได้อย่างอิสระ ทำให้สามารถตอบคำถามจากวิทยากรได้ถูกต้องและรวดเร็ว (ภาพ 5)

3. ทักษะการสื่อสาร (Communication Skill) ในระหว่างสัมมนา ผู้เข้าร่วมสัมมนาสามารถสื่อสารกับเพื่อนครูวิทยากร และบุคคลอื่นๆ เพื่อทำงานร่วมกัน นอกจากนี้ ผู้เข้าร่วมสัมมนายังมีโอกาสได้แลกเปลี่ยนข้อมูล ความรู้ความคิดเห็นระหว่างกันได้ รวมถึงสามารถอธิบาย และนำเสนอข้อมูลผ่านช่องทาง Google Slide โดยใช้ภาษาที่ถูกต้องและสื่อสารได้อย่างชัดเจน เข้าใจได้ง่าย ดังภาพ 5 https://www.facebook.com/GLOBEThailandFamily/videos/137973754377788/

ภาพ 4 การใช้คำถามกระตุ้นผู้เข้าร่วมสัมมนาระหว่างบรรยาย

ภาพ 5 การถาม-ตอบระหว่างวิทยากรและผู้เข้าร่วมสัมมนาผ่านช่องทาง Chat และ Google Slide

4. ทักษะความคิดสร้างสรรค์ (Creative Thinking Skill) ผู้ที่เข้าร่วมสัมมนาจะมีโอกาสได้เห็นแนวคิดต่างๆ ที่กระตุ้นทักษะความคิดสร้างสรรค์เพื่อนำไปต่อยอดในการทำงานวิจัย ในการเรียนรู้ และการประยุกต์ความรู้ไปใช้อย่างสร้างสรรค์ จนสามารถสร้างสรรค์ความรู้ใหม่ สิ่งประดิษฐ์ เทคนิค วิธีการ และ/หรือกระบวนการต่างๆ ที่เป็นประโยชน์ต่องานวิจัยได้ (ภาพ 6)

5. ทักษะทางเทคโนโลยีสารสนเทศ (Digital Skill) ผู้เข้าร่วมสัมมนาออนไลน์จะได้รับความรู้เกี่ยวกับการใช้เทคโนโลยีเพื่อการค้นคว้า การเรียนรู้ การแลกเปลี่ยน และการแบ่งปันความรู้ร่วมกับผู้ร่วมสัมมนาท่านอื่นได้อย่างถูกต้องเหมาะสม และสามารถฝึกการแก้ปัญหาที่เกี่ยวกับการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศได้ (ภาพ 6)

6. ทักษะทางอาชีพและการใช้ชีวิต (Career Skill & Life Skill) การเข้าร่วมสัมมนาแบบออนไลน์นั้นแตกต่างจากการเข้าร่วมสัมมนาในห้องประชุม ผู้เข้าร่วมสัมมนาต้องปรับตัวกับการเปลี่ยนแปลงทั้งรูปแบบการเข้าร่วมสัมมนาบริบท และสภาพแวดล้อม

ภาพ 6 ตัวอย่างการใช้เทคโนโลยีในด้านต่างๆ

   การแพร่ระบาดของเชื้อ COVID -19 ทำให้โลกมีการเปลี่ยนแปลงเข้าสู่สังคมเสมือน ดังนั้น การจัดสัมมนาออนไลน์จึงเป็นแนวทางอีกแนวทางหนึ่ง ที่สามารถให้ผู้เข้าร่วมสัมมนาแลกเปลี่ยนความรู้ร่วมกันได้ โดยไม่จำเป็นจะต้องอยู่เฉพาะในห้องเรียนการวางแผนอย่างเป็นระบบ การมีขั้นตอนชัดเจน จะทำให้ผู้จัดงานและผู้เข้าร่วมสัมมนาได้รับประโยชน์สูงสุด และส่งเสริมทักษะที่จำเป็นของผู้เรียนในศตวรรษที่ 21 ให้เกิดประสิทธิภาพยิ่งขึ้น

บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของนิตยสาร สสวท. ปีที่ 49 ฉบับที่ 229 มีนาคม - เมษายน 2564

ผู้อ่านสามารถติดตามบทความที่น่าสนใจเพิ่มเติมได้ที่ https://emagazine.ipst.ac.th/

บรรณานุกรม

GLOBE Thailand. (2563). สัมมนาการส่งเสริมการทำงานวิจัยวิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม หัวข้อ บรรยากาศ. สืบค้นเมื่อ 9 กุมภาพันธ์ 2564, จาก https://www.facebook.com/GLOBEThailandFamily /videos/137973754377788/

คณาจารย์คณะวิทยาการสารสนเทศ มหาวิทยาลัยบูรพา. (2563). ก้าวทันสังคมดิจิทัลด้วยไอซีที (Moving Forward in a Digital Society with ICT). สืบค้นเมื่อ 1 มีนาคม 2564, จาก https://www.informatics.buu.ac.th/88510159/chapters/chapter_8.pdf.

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. (2563). สสวท.ชวนครูสัมมนาออนไลน์ทำงานวิจัยอย่างไรให้สร้างสรรค์ เรื่อง การวิเคราะห์ แปลผลและแปลความหมายข้อมูล. สืบค้นเมื่อ 9 กุมภาพันธ์ 2564, จาก http://www.ipst.ac.thindex.php/hews-and-announcemments/training-seminar/itemn/4918-2020-12-08-07-35-10.