ในระหว่างที่เครื่องบินกำลังขึ้นหรือลง หลายคนอาจเคยสังเกตเห็นหมายเลขที่ปรากฏอยู่บนรันเวย์ ทราบหรือไม่ว่าหมายเลขนั้นสื่อความหมายอะไรต่อผู้ใช้รันเวย์หมายเลขบนรันเวย์ (Runway marking)  เป็นตัวอย่างหนึ่งของการสื่อสาร และการสื่อความหมายทางคณิตศาสตร์ที่พบเห็นได้ในชีวิตจริง บุคคลทั่วไปอาจเข้าใจว่าหมายเลขบนรันเวย์ใช้แสดงตำแหน่งในการสื่อสารระหว่างนักบินและเจ้าหน้าที่ควบคุมการจราจรทางอากาศ เพื่อนำเครื่องบินขึ้นหรือลงเท่านั้น ความเข้าใจนี้ถูกต้องเพียงส่วนเดียว เพราะยังมีรายละเอียดอื่น ๆ แฝงอยู่ในหมายเลขดังกล่าว

ภาพ 1 ตัวอย่างหมายเลขบนรันเวย์ในสนามบิน
ที่มา http://www.cfinotebook.net/notebook/aircraftoperations/terminal/airport-markings-and-signs

          ดังนั้น หลักการกำหนดหมายเลขบนรันเวย์จึงต้องมีการกำหนดอย่างเป็นระบบ เพื่อให้การสื่อสารระหว่างผู้ใช้รันเวย์เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ และมีความเป็นสากลหมายเลขบนรันเวย์ถูกกำหนดเป็นจำนวน 2 หลัก โดยเป็นจำนวนที่อยู่ระหว่าง 01 กับ 36 จึงมีหมายเลขที่นำไปใช้ได้ทั้งสิ้น 36 จำนวน สิ่งสำคัญอีกประการหนึ่งคือ  หมายเลขบนรันเวย์ต้องสัมพันธ์กับคู่ทิศทางของรันเวย์ที่อ่านได้จากเข็มทิศ (Compass Bearing) ค่าที่อ่านได้จะเรียกว่าค่าแอซิมัทแม่เหล็ก (Magnetic Azimuth มีหน่วยเป็นองศา ซึ่งเข็มทิศนี้จะใช้แนวทิศเหนือแม่เหล็ก (Magnetic North) เป็นทิศเหนือในการกำหนดทิศทาง ในบทความนี้จะเรียกค่าแอซิมัทแม่เหล็กหรือค่าที่อ่านได้จากเข็มทิศว่า ค่าทิศทางของรันเวย์

ภาพ 2 ตัวอย่างค่าที่อ่านได้จากเข็มทิศในแอพพลิเคชันของโทรศัพท์มือถือ

          เข็มทิศ (Compass) เป็นเครื่องมือสำหรับอ่านค่าทิศทาง ค่าที่อ่านได้ซึ่งเรียกว่าค่าแอซิมัทแม่เหล็ก มีค่าอยู่ระหว่าง 0^o ถึง 360^o โดยสกลของเข็มทิศมีระยะห่างกัน 1^o ดังภาพ 3 เข็มทิศจะแสดงทิศทางหลัก 4 ทิศหลัก คือ ทิศเหนือ ทิศตะวันออก ทิศใต้ และทิศตะวันตก

ภาพ 3 เข็มทิศ

          ดังที่กล่าวข้างต้นว่าหมายเลขบนรันเวย์ถูกกำหนดเป็นจำนวนสองหลักเสมอ นั่นคือ หากเริ่มต้นพิจารณาทิศทางของรันเวย์สำหรับทิศทางหลักทั้ง 4 ทิศหลัก ซึ่งได้แก่ ทิศเหนือ ทิศตะวันออก ทิศใต้ และทิศตะวันตก จะกำหนดตัวเลขบนรันเวย์เพื่อเป็นสัญลักษณ์บอกทิศทางให้เครื่องบินมุ่งหน้าไป โดยใช้หลักการตัดเลขโดดในหลักหน่วยออก ดังนี้

          ถ้าค่าทิศทางของรันเวย์ที่วัดได้คือ 227^o  จะต้องปัดเศษในหลักหน่วยก่อน ได้เป็น 230 จากนั้น ตัดเลขโดดในหลักหน่วยออก เหลือเพียง 23 ซึ่งจะเป็นตัวเลขที่แสดงไว้บนรันเวย์ ดังภาพ 4

ภาพ 4  แสดงเครื่องบินมุ่งหน้าไปในทิศทางดังที่แสดงไว้ตามตัวเลขบนรันเวย์

          นอกจากจะมีตัวเลขแสดงอยู่บนต้นทางของรันเวย์แล้ว ปลายทางของรันเวย์ก็จะมีตัวเลขปรากฏเช่นกัน โดยตัวเลขทั้งสองจำนวนที่ปรากฏนั้นจะสัมพันธ์กัน นั่นคือ หากพิจารณาทิศทาง จะได้ว่าทิศทางตรงข้ามจะต่างกัน 180^o ตัวอย่างเช่น หากรันเวย์ต้นทางกำหนดตัวเลขไว้ 25 นั่นหมายความว่ารันเวย์นี้มีทิศทาง 250^o ดังนั้น ฝั่งตรงข้ามของรันเวย์นี้มุมจะต่างกัน 180^o นั่นคือ ปลายทางของรันเวย์มีทิศทาง 70^o ซึ่งจะแสดงด้วยตัวเลข 07 ดังแสดงในภาพจำลองรันเวย์ภาพ 5 จากหลักการนี้ หากตันทางของรันเวย์ถูกกำหนดด้วยตัวเลข 33 ตัวเลขที่ปรากฏตรงปลายทางของรันเวย์เส้นนี้คือ 15 ดังแสดงในภาพ 6

ภาพ 5 ภาพจำลองรันเวย์ 07/25

ภาพ 6 ภาพจำลองรันเวย์ 15/33

          ถ้าสนามบินนั้นเป็นสนามบินขนาดใหญ่ ซึ่งอาจมีหลายรันเวย์ที่หันไปในทิศทางเดียวกัน ซึ่งรันเวย์เหล่านั้นจะขนานกัน เพื่อไม่ให้ผู้ใช้รันเวย์สับสนจึงมีการกำหนดให้มีตัวอักษร L, C และ R โดย L แทน Left หรือ ซ้าย C แทน Center หรือ กลาง และ R แทน Right หรือ ขวา ตัวอย่างดังแสดงในภาพ 7

ภาพ 7 ตัวอย่างรันเวย์ 28L ของท่าอากาศยานนานาชาติซานฟรานซิสโกแสดงให้รู้ว่ารันเวย์นี้ตั้งอยู่ในทิศทาง 280^o และเป็นรันเวย์ทางด้านซ้าย

ที่มา https://sites.google.com/site/atsys2ay1516t@04team2b/technical-specifications/systems/pavement-type

          หลายคนอาจสงสัยว่ารันเวย์ของสนามบินในประเทศไทย ใช้ระบบการกำหนดหมายเลขบนรันเวย์เช่นนี้หรือไม่จึงขอยกตัวอย่างข้อมูลและแผนผังรันเวย์ของสนามบินสุวรรณภูมิ และสนามบินดอนเมือง ดังแสดงในภาพ 8 และภาพ 9

ภาพ 10 เครื่องบินกำลังลง (Landing) บนรันเวย์อย่างสวัสดิภาพ
ที่มา http:/toniostrike86.tumblr.com/image/120690546726

          จะเห็นได้ว่าหมายเลขบนรันเวย์ มีความสำคัญมาก และเป็นตัวอย่างหนึ่งของการสื่อสารและสื่อความหมายทางคณิตศาสตร์ในชีวิตจริง หากเราซึ่งเป็นผู้มีส่วนเกี่ยวข้องที่อยู่ภายใต้ข้อตกลงควรเข้าใจในความหมายที่ใช้สื่อสารกันเพื่อให้การติดต่อประสานงานเป็นไปอย่างถูกต้อง ปลอดภัย และมีประสิทธิภาพ

          ขอขอบคุณ กัปตันอนุพงษ์ เจริญพงษ์ จากบริษัทการบินไทย จำกัด (มหาชน) ที่ให้ความอนุเคราะห์ตรวจสอบความถูกต้องและเพิ่มเติมข้อมูลให้บทความนี้มีความสมบูรณ์ยิ่งขึ้น

           บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของนิตยสาร สสวท. ผู้อ่านสามารถติดตามบทความที่น่าสนใจเพิ่มเติมได้ที่ https://magazine.ipst.ac.th/

บรรณานุกรม

Laurie, D. Airport Markings. สืบคั้นเมื่อ 8 มิถุนายน 2561. จาก https:/www.icao.int/NACC/Documents/Meetings/2012/ICAOFAAAGACertification2012/CAOFAACertification07.pdf.

Oscar. A. Runway Numbering. สืบคั้นเมื่อ 30 พฤษภาคม 2561. จาก https:/wwww.presidential-aviation.com/runway-numbering/.

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. (2561). คู่มือการใช้หลักสูตร กลุ่มสาระการเรียนรู้คณิตศาสตร์ (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560) ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นฟื้นฐาน พุทธศักราช 2551. สืบค้นเมื่อ 8 มิถุนายน 2561. จาก http://www.scimath.org/e-books/8379/8379.pdf.