199 / 254
17.1 การขับถ่ายของสัตว์
จุดประสงค์การเรียนรู้
สืบค้นข้อมูล อธิบาย และเปรียบเทียบโครงสร้างและหน้าที่ในการกำ�จัดของเสียออกจากร่างกาย
ของฟองน้ำ� ไฮดรา พลานาเรีย ไส้เดือนดิน แมลง และสัตว์มีกระดูกสันหลัง
แนวการจัดการเรียนรู้
ครูนำ�เข้าสู่บทเรียนโดยอาจใช้รูปสัตว์ เช่น ฟองน้ำ� ไฮดรา พลานาเรีย ไส้เดือนดิน แมลง ให้
นักเรียนร่วมกันอภิปรายเกี่ยวกับของเสียที่เกิดจากกระบวนการเมแทบอลิซึม โดยใช้คำ�ถามดังนี้
ฟองน้ำ� ไฮดรา พลานาเรีย ไส้เดือนดิน แมลง มีของเสียเกิดขึ้นหรือไม่ อย่างไร
นักเรียนอาจจะตอบได้หรือตอบไม่ได้ ครูจะยังไม่สรุปการอภิปราย
ครูให้นักเรียนสืบค้นความรู้เกี่ยวกับของเสียที่มีไนโตรเจนเป็นองค์ประกอบที่สัตว์ต้องกำ�จัดออก
นอกร่างกาย แล้วร่วมกันสรุปความรู้ที่ได้ โดยอาจใช้รูป 17.2 ในหนังสือเรียนประกอบการอธิบายซึ่ง
ควรสรุปได้ว่าสัตว์ต่าง ๆ มีของเสียที่เกิดจากกระบวนการเมแทบอลิซึมของโปรตีนและกรดนิวคลิอิก
ซึ่งของเสียที่เกิดขึ้นนี้มีไนโตรเจนเป็นองค์ประกอบ สัตว์แต่ละชนิดจะมีการกำ�จัดในรูปที่แตกต่างกัน
ไปขึ้นอยู่กับวิวัฒนาการและสิ่งแวดล้อมที่สัตว์นั้นอาศัยอยู่ สัตว์บางชนิดสามารถกำ�จัดในรูปของ
แอมโมเนียได้โดยตรง เช่น ฟองน้ำ� ไฮดรา พลานาเรีย ขณะที่บางชนิดต้องขับออกในรูปแอมโมเนีย
และยูเรีย เช่น ไส้เดือนดิน บางชนิดขับออกในรูปกรดยูริก เช่น แมลง โดยการขับของเสียในรูปต่าง ๆ
นี้ขึ้นกับปริมาณน้ำ�ที่ใช้และพลังงานที่ใช้ในการเปลี่ยนรูป และครูควรอธิบายเพิ่มเติมว่าในรูป 17.2
นั้นเป็นการกำ�จัดของเสียในรูปที่สัตว์กลุ่มนั้น ๆ ขับถ่ายออกมามากที่สุด แต่ก็อาจขับถ่ายในรูปอื่น
ได้อีก เช่น มนุษย์ สามารถกำ�จัดของเสียในรูปแอมโมเนียหรือกรดยูริกได้แต่ในปริมาณที่น้อย
ครูให้นักเรียนสืบค้นเกี่ยวกับโครงสร้างและอวัยวะที่ทำ�หน้าที่ในการขับถ่าย และกระบวนการ
ขับถ่าย ของฟองน้ำ� ไฮดรา พลานาเรีย ไส้เดือนดิน แมลง ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายเปรียบเทียบ
และสรุป โดยอาจใช้รูป 17.3-17.5 ประกอบ ซึ่งอาจสรุปได้ดังตัวอย่าง
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
บทที่ 17 | ระบบขับถ่าย
ชีววิทยา เล่ม 4
187