200 / 254
สิ่งมีชีวิต
โครงสร้างหรือ
อวัยวะในการขับถ่าย
กระบวนการขับถ่าย
ชนิดของของเสีย
ที่ถูกกำ�จัดออก
ฟองน้ำ�
ไฮดรา
ไม่มี
การแพร่ออกจากเซลล์สู่สิ่งแวดล้อมโดยตรง
แอมโมเนีย
พลานาเรีย โพรโทเนฟริเดียม ใช้ซิเลียที่เฟลมเซลล์โบกพัดทำ�ให้เกิดแรงดึงน้ำ�พร้อมของเสีย
ที่ละลายอยู่เข้าเฟลมเซลล์แล้วลำ�เลียงสู่ท่อรับของเหลว เพื่อไป
กำ�จัดออกที่ช่องเปิดที่ผนังลำ�ตัว
แอมโมเนีย
ไส้เดือนดิน เมทาเนฟริเดียม ใช้เนโฟรสโตมที่เป็นปลายเปิดของเมทาเนฟริเดียมรับของเสียที่
ละลายอยู่ในของเหลวภายในช่องลำ�ตัว แล้วลำ�เลียงออกสู่ช่องเปิด
ที่ผนังลำ�ตัว น้ำ�และแร่ธาตุบางชนิดที่มีประโยชน์จะถูกดูดกลับ
เข้าสู่ระบบหมุนเวียนเลือด
แอมโมเนีย
ยูเรีย
แมลง
มัลพิเกียนทิวบูล ที่ปลายท่อของมัลพิเกียนทิวบูลจะรับของเสียจากของเหลวภายใน
ช่องของลำ�ตัว แล้วลำ�เลียงไปยังทางเดินอาหาร ซึ่งจะมีการดูดกลับ
น้ำ� และสารที่มีประโยชน์กลับเข้าสู่ระบบหมุนเวียนเลือด ของเสีย
ที่เหลือซึ่งมีไนโตรเจนเป็นองค์ประกอบจะเปลี่ยนเป็นกรดยูริก
ขับออกมาพร้อมกากอาหารทางทวารหนัก
กรดยูริก
ครูอาจใช้คำ�ถามถามนักเรียนเพิ่มเติม ดังนี้
เพราะเหตุใด ฟองน้ำ�และไฮดราจึงดำ�รงชีวิตอยู่ได้โดยไม่มีโครงสร้างที่ใช้ในการขับถ่าย
เพราะเซลล์ทุกเซลล์ของฟองน้ำ�และไฮดราสัมผัสกับน้ำ� จึงมีการขับถ่ายของเสียพวกแอมโมเนีย
ออกสู่น้ำ�ได้โดยตรง
จากนั้นครูให้นักเรียนตอบคำ�ถามในหนังสือเรียนซึ่งมีแนวคำ�ตอบดังนี้
จากตัวอย่างสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง สัตว์กลุ่มใดที่สูญเสียน้ำ�ในการขับถ่ายของเสียน้อยที่สุด
เพราะเหตุใด
แมลงสูญเสียน้ำ�ในการขับถ่ายของเสียน้อยที่สุด เพราะแมลงขับของเสียในรูปของกรดยูริกที่ใช้
น้ำ�ปริมาณน้อยในการกำ�จัด เป็นการช่วยสงวนน้ำ�ไว้ในร่างกาย
สำ�หรับการกำ�จัดของเสียในสัตว์มีกระดูกสันหลัง ครูให้นักเรียนยกตัวอย่างสัตว์มีกระดูกสันหลัง
ที่นักเรียนรู้จัก เช่น สุนัข แมว ไก่ ปลา และระบุโครงสร้างที่สัตว์เหล่านั้นใช้ในการขับถ่ายของเสีย
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
บทที่ 17 | ระบบขับถ่าย
ชีววิทยา เล่ม 4
188