102 / 284
5.2.3 มัลติเพิลแอลลีล
ครูอาจนำ�เข้าสู่บทเรียนโดยทบทวนความหมายของแอลลีล และยกตัวอย่างแอลลีลที่ควบคุม
ลักษณะหมู่เลือดระบบ ABO ได้แก่
I
A
I
B
และ
i
ครูอาจตั้งคำ�ถามเพื่อนำ�เข้าสู่หัวข้อว่า
ลักษณะทุก
ลักษณะของสิ่งมีชีวิตมียีนควบคุมเพียงสองแอลลีลเท่านั้นหรือไม่
ครูตั้งประเด็นคำ�ถามเพื่อให้นักเรียนสืบค้นข้อมูลและอภิปรายเกี่ยวกับการถ่ายทอดลักษณะ
ทางพันธุกรรมของหมู่เลือดระบบ ABO โดยใช้รูป 5.16 และ 5.17 ดังนี้
แอลลีลที่ควบคุมหมู่เลือดระบบ ABO มีกี่รูปแบบ อะไรบ้าง
ตำ�แหน่งของแอลลีล
I
A
I
B
และ
i
อยู่บนโลคัสเดียวกันหรือไม่ มีลำ�ดับนิวคลีโอไทด์
เหมือนกันหรือไม่
เลือดแต่ละหมู่เลือดถูกควบคุมด้วยแอลลีลกี่แอลลีล และหมู่เลือดระบบ ABO
มีจีโนไทป์กี่แบบ
ฟีโนไทป์ของหมู่เลือดระบบ ABO มีกี่แบบ อะไรบ้าง
การแสดงออกของยีนในหมู่เลือดระบบ ABO เป็นอย่างไร
จากการสืบค้นข้อมูลและการวิเคราะห์ข้อมูล นักเรียนควรสรุปว่า หมู่เลือดระบบ ABO ควบคุม
ด้วยแอลลีล 3 แอลลีล คือ แอลลีล
I
A
I
B
และ
i
ซึ่งอยู่บนโลคัสเดียวกันบนฮอมอโลกัสโครโมโซม
คู่เดียวกัน โดยแต่ละแอลลีลมีลำ�ดับนิวคลีโอไทด์ที่แตกต่างกัน แต่ละคนจะมี 2 แอลลีล โดยเลือดหมู่ A
และเลือดหมู่ B มีจีโนไทป์ได้ 2 แบบ คือ
I
A
I
A
I
A
i
และ
I
B
I
B
I
B
i
ตามลำ�ดับ ส่วนเลือดหมู่ AB และ
เลือดหมู่ O มีจีโนไทป์ได้แบบเดียวคือ
I
A
I
B
และ
ii
ตามลำ�ดับ ดังนั้นหมู่เลือดระบบ ABO มี 4 ฟีโนไทป์
คือ เลือดหมู่ A เลือดหมู่ B เลือดหมู่ AB และเลือดหมู่ O
จากการสืบค้นข้อมูล นักเรียนควรสรุปได้ว่า แอลลีล
I
A
และแอลลีล
I
B
เป็นแอลลีลเด่นทั้งคู่
สามารถข่มแอลลีล
i
ที่เป็นแอลลีลด้อยได้อย่างสมบูรณ์ เช่น ในกรณีของบุคคลที่มีจีโนไทป์เป็น
I
A
i
นั้น
มีแอลลีล
I
A
ที่ข่มแอลลีล
i
และควบคุมการสร้างแอนติเจนA บนเยื่อหุ้มเซลล์เม็ดเลือดแดง ทำ�ให้บุคคล
นั้นมีเลือดหมู่ A ในบุคคลที่มีเลือดหมู่ AB มีแอลลีล
I
A
เข้าคู่กับแอลลีล
I
B
โดยแอลลีลทั้งสองแอลลีลมี
ความเด่นร่วม จึงแสดงออกของทั้งสองลักษณะได้เท่าๆ กัน ทำ�ให้มีทั้งแอนติเจน A และแอนติเจน B
บนเยื่อหุ้มเซลล์เม็ดเลือดแดง ส่วนบุคคลที่มีเลือดหมู่ O เป็นฮอมอไซกัสรีเซสสีฟมีจีโนไทป์เป็น
ii
จึงไม่มีการสร้างทั้งแอนติเจน A และแอนติเจน B
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
บทที่ 5 | การถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม
ชีววิทยา เล่ม 2
90