182 / 284
-
ใช้ตรวจพิสูจน์ความสัมพันธ์ทางสายเลือด
เนื่องจากมนุษย์ได้รับ DNA มาจากพ่อและ
แม่อย่างละครึ่งผ่านการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ จึงมีรูปแบบของลายพิมพ์ดีเอ็นเอ ครึ่งหนึ่ง
เหมือนพ่อ และอีกครึ่งหนึ่งเหมือนแม่ ดังนั้นในการตรวจพิสูจน์ความสัมพันธ์ทางสายเลือด
ของพ่อแม่กับลูก รวมทั้งความสัมพันธ์ในหมู่เครือญาติซึ่งยากต่อการหาหลักฐาน การใช้
ลายพิมพ์ดีเอ็นเอจะช่วยในการพิจารณารวมถึงช่วยยืนยันความสัมพันธ์ดังกล่าวได้
-
ใช้จำ�แนกสิ่งมีชีวิตในระดับประชากร
เนื่องจากประชากรคือสิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกัน อยู่ใน
บริเวณเดียวกันในช่วงเวลาใดเวลาหนึ่ง สามารถผสมพันธุ์กันได้ ในแต่ละประชากรจึง
อาจมีรูปแบบของลายพิมพ์ดีเอ็นเอ หรือแอลลีลที่เป็นลักษณะเฉพาะ ดังนั้นในการระบุ
เชื้อชาติของมนุษย์จากชิ้นส่วนร่างกายซึ่งไม่ทราบที่มาหรือจากวัตถุพยานทางชีววิทยา หรือ
การระบุถิ่นที่อยู่ของสิ่งมีชีวิตจากชิ้นส่วนของสิ่งมีชีวิต เช่น งาช้าง การใช้ลายพิมพ์ดีเอ็นเอ
จะทำ�ให้สามารถคาดเดาเชื้อชาติจากวัตถุพยานทางชีววิทยาเพื่อช่วยในการตัดสินคดี หรือ
คาดเดาถิ่นที่อยู่ของสิ่งมีชีวิตเพื่อป้องกันการลักลอบนำ�เข้าชิ้นส่วนสิ่งมีชีวิตอย่าง
ผิดกฎหมายได้
-
ใช้ในการระบุสปีชีส์ของสิ่งมีชีวิต
เนื่องจากสิ่งมีชีวิตแต่ละสปีชีส์มีลักษณะที่จำ�เพาะ
ซึ่งเกิดจากลำ�ดับนิวคลีโอไทด์ที่จำ�เพาะต่อลักษณะนั้น จึงมีรูปแบบของลายพิมพ์ดีเอ็นเอ
ที่เป็นลักษณะเฉพาะของสิ่งมีชีวิตแต่ละสปีชีส์ด้วย ทำ�ให้ระบุได้ว่าหลักฐานชิ้นเนื้อเยื่อหรือ
ชิ้นส่วนที่พบเป็นของมนุษย์หรือสิ่งมีชีวิตอื่น นอกจากนี้ยังสามารถใช้เพื่อตรวจสอบ
การปนเปื้อนของอาหารว่ามีส่วนประกอบหรือมีการปนเปื้อนของสิ่งมีชีวิตในอาหารที่
ขัดกับหลักความเชื่อทางศาสนาหรือไม่ เช่น เนื้อหมูในอาหารฮาลาล หรือการปนเปื้อนของ
สิ่งมีชีวิตที่อาจเป็นอันตรายต่อผู้บริโภค เช่น เนื้อปลาปักเป้าในลูกชิ้นปลา ซึ่งยากต่อ
การตรวจสอบจากลักษณะของอาหาร
จากนั้นครูอาจขยายความรู้เพิ่มเติมให้นักเรียน ว่าในการตรวจพิสูจน์ความสัมพันธ์ทางสายเลือด
สามารถใช้ DNA ในไมโทคอนเดรียหาความสัมพันธ์ของพี่น้องร่วมมารดา หรือญาติที่ร่วมสายมารดา
เนื่องจากในการปฏิสนธิ ลูกจะได้รับเฉพาะนิวเคลียสจากสเปิร์ม แต่จะได้ทั้งนิวเคลียสและไซโทพลาซึม
จากเซลล์ไข่ ลูกจึงได้รับสารพันธุกรรมในไมโทคอนเดรียซึ่งอยู่ในไซโทพลาซึมจากเซลล์ไข่ของแม่ด้วย
จึงสามารถใช้การตรวจสอบ DNA ในไมโทคอนเดรียเพื่อหาความสัมพันธ์ของพี่น้องร่วมมารดา หรือ
ญาติที่ร่วมสายมารดาได้
นอกจากนี้ ครูอาจให้นักเรียนสืบค้นข้อมูลหรือยกตัวอย่างกรณีคดีที่เคยได้ยินมาซึ่งนักเรียน
คิดว่าสามารถใช้ประโยชน์จากการวิเคราะห์ STR ได้ พร้อมทั้งบอกแนวทางในการใช้ประโยชน์ เช่น
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
บทที่ 6 | เทคโนโลยีทางดีเอ็นเอ
ชีววิทยา เล่ม 2
170