22 / 284
มีกระบวนการเมแทบอลิซึม
(metabolic process)
ครูนำ�เข้าสู่บทเรียน โดยอาจใช้ข้อมูลจากการทดลอง เช่น รูปแสดงการเจริญเติบโตของพืชใน
ที่ที่มีแสงสว่างเปรียบเทียบกับบริเวณที่ไม่มีแสง ข่าวเกี่ยวกับภาวะทุพโภชนาการ เช่น รูปเด็กขาด
สารอาหารโปรตีนจนผอมโซ รูปคนเป็นโรคคอพอกเนื่องจากขาดธาตุไอโอดีน เป็นต้น เพื่อจูงใจให้นักเรียน
ทราบว่า สิ่งมีชีวิตจะดำ�รงชีวิตอยู่ได้ต้องอาศัยสารอาหารและพลังงาน จากนั้นให้นักเรียนร่วมกัน
อภิปรายเกี่ยวกับ ความสำ�คัญของพลังงานต่อสิ่งมีชีวิต แหล่งกำ�เนิดของพลังงาน การถ่ายทอดพลังงาน
ในสิ่งมีชีวิต ความสัมพันธ์ระหว่างสารอาหารกับพลังงาน ประโยชน์ของอาหาร และความหมายของ
เมแทบอลิซึมซึ่งจากการอภิปรายควรจะสรุปได้ว่า พลังงานมีความสำ�คัญต่อสิ่งมีชีวิต โดยพืชได้พลังงาน
จากการเปลี่ยนพลังงานแสงเป็นพลังงานเคมีในรูปของสารอาหาร คือ คาร์โบไฮเดรต ซึ่งพืชสามารถ
นำ�ไปใช้ในการสังเคราะห์สารอาหารอื่นๆ ได้ เช่น โปรตีน ลิพิด ทั้งนี้สัตว์และมนุษย์จะไม่สามารถสร้าง
อาหารได้เองแต่จะได้พลังงานจากการกินพืชหรือกินสัตว์อีกต่อหนึ่ง ในร่างกายสิ่งมีชีวิตจะมี
กระบวนการเปลี่ยนสารอาหารเพื่อให้ได้พลังงาน ซึ่งพลังงานนี้จะนำ�ไปใช้ในกิจกรรมต่าง ๆ เพื่อการ
ดำ�รงชีวิต ภายในเซลล์มีปฏิกิริยามากมายเพื่อสลายสารและสังเคราะห์สาร ปฏิกิริยาเคมีเหล่านี้ต้องใช้
พลังงานทั้งสิ้น ปฏิกิริยาเคมีต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในเซลล์นี้ เรียกว่า เมแทบอลิซึม ในขณะเดียวกันสิ่งมีชีวิต
ต้องมีการกำ�จัดของเสียออกจากร่างกายด้วย
นอกจากนี้ครูเชื่อมโยงหัวข้อนี้กับวิชาฟิสิกส์ โดยให้นักเรียนทบทวนกฎการอนุรักษ์พลังงาน ซึ่ง
กล่าวไว้ว่าพลังงานไม่สูญหายไปไหนแต่สามารถเปลี่ยนรูปพลังงานได้ และสามารถสรุปได้ว่าพลังงาน
แสงถูกพืชสีเขียวเปลี่ยนรูปให้เป็นพลังงานเคมี พลังงานเคมีเปลี่ยนรูปเป็นพลังงานต่าง ๆ เช่น
พลังงานกลทำ�ให้เกิดการเคลื่อนไหวต่าง ๆ
มีกระบวนการสืบพันธุ์และเจริญเติบโต
(generative process)
ครูอาจหารูปของสัตว์ที่มีทั้งพ่อ แม่ และลูก หรือรูปอื่นๆ เช่น รูปการแตกหน่อของต้นกล้วย
รูปการแตกหน่อของแหน หรือรูปของแมงดาทะเลที่มารวมตัวกันในฤดูสืบพันธุ์เพื่อนำ�เข้าสู่หัวข้อนี้
ครูให้นักเรียนที่เคยเลี้ยงปลาหางนกยูง มาเล่าถึงวิธีการเลี้ยงและการเพิ่มจำ�นวนของลูกปลา
เพื่อเพิ่มบรรยากาศให้น่าเรียนและปลูกฝังกระบวนการเรียนรู้และความเมตตาต่อสัตว์ทำ�ให้นักเรียน
มีจิตใจอ่อนโยน จากนั้นจึงให้นักเรียนสรุปเกี่ยวกับความหมายของการสืบพันธุ์และอภิปรายเกี่ยวกับ
ประเภทของการสืบพันธุ์ที่พบในปลาหางนกยูงและแหน อภิปรายความสำ�คัญของการสืบพันธุ์ และ
การที่สิ่งมีชีวิตแต่ละชนิดมีรูปร่างลักษณะคล้ายคลึงกัน จากนั้นจึงให้นักเรียนทำ�กิจกรรม 1.1 เรื่องการ
งอกใหม่
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
บทที่ 1 | การศึกษาชีววิทยา
ชีววิทยา เล่ม 1
10