33 / 284
การจัดระบบภายในเซลล์หรือภายในร่างกายของสิ่งมีชีวิตมีความสำ�คัญต่อสิ่งมีชีวิตนั้นอย่างไร
การจัดระบบภายในเซลล์หรือร่างกายทำ�ให้มีการแบ่งหน้าที่ในการทำ�งานของโครงสร้างต่าง ๆ
ทำ�ให้การทำ�งานของเซลล์หรือร่างกายมีประสิทธิภาพดีขึ้น
สิ่งมีชีวิตยังมีลักษณะเฉพาะอื่นใดอีกหรือไม่ที่แสดงถึงความมีชีวิต ยกตัวอย่างประกอบ
ลักษณะเฉพาะอื่นๆ ที่แสดงถึงความมีชีวิตของสิ่งมีชีวิต ได้แก่
-
มีลักษณะที่ปรากฏเฉพาะ
เช่น รูปร่าง ขนาด ลักษณะขนที่ปกคลุมร่างกาย สีผิว เสียงร้อง
หรือกลิ่น เป็นต้น ลักษณะเฉพาะเหล่านี้จะพบในสิ่งมีชีวิตแต่ละชนิดที่แตกต่างกัน จึง
สามารถแยกออกได้ว่าเป็นสิ่งมีชีวิตชนิดใด เช่น เป็ดกับไก่ วัวกับควาย แพะกับแกะ สุนัข
กับแมว โหระพากับกะเพรา มะเขือยาวกับบวบ มะนาวกับมะกรูด ลองกองกับลางสาด ปลา
ไหลกับงู กบกับคางคก เป็นต้น
-
มีการถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรมจากรุ่นหนึ่งสู่อีกรุ่นหนึ่ง
โดยสิ่งมีชีวิตแต่ละชนิด
ในรุ่นลูกจะพบว่ามีลักษณะที่ปรากฏหรือฟีโนไทป์ (phenotype) ที่เหมือนกับรุ่นพ่อ และ
แม่ เช่น เราอาจจะมีตา จมูก หรือลักยิ้มที่เหมือนกับแม่ ขณะเดียวกันก็อาจมี คิ้ว ลักษณะ
ของผม สีตา สีผิว เหมือนกับพ่อ ลักษณะดังกล่าวนี้เกิดจากการถ่ายทอดลักษณะทาง
พันธุกรรม
ไวรัสเป็นสิ่งมีชีวิตหรือไม่ เพราะเหตุใด
ในหัวข้อชวนคิดนี้ ครูอาจให้นักเรียนสืบค้นข้อมูลเกี่ยวกับไวรัส จากนั้นให้นักเรียน
อภิปรายร่วมกัน โดยใช้เกณฑ์ลักษณะเฉพาะของสิ่งมีชีวิตในการจำ�แนก ในหัวข้อนี้
นักเรียนอาจมีความเห็นแตกต่างกันได้ ขึ้นอยู่กับการให้เหตุผลประกอบ ซี่งผลจากการ
อภิปรายควรสรุปได้ดังนี้
ไวรัสไม่ใช่สิ่งมีชีวิต แต่จัดเป็น
อนุภาคที่มีชีวิต
(Living particle หรือ Virion) เท่านั้น
เนื่องจากหากพิจารณาตามลักษณะเฉพาะของสิ่งมีชีวิตแล้วพบว่า
1. ไวรัสไม่มีส่วนที่เป็นเยื่อหุ้มเซลล์ของตัวเอง เนื่องจากไม่ได้ประกอบด้วยเซลล์ ซึ่งเซลล์
ต้องมีเยื่อหุ้มเซลล์เพื่อแยกองค์ประกอบอื่นๆ ในเซลล์ออกจากสิ่งแวดล้อมและรักษา
สภาพในเซลล์ให้สมดุล เมื่อไวรัสไม่ได้ประกอบด้วยเซลล์ ไวรัสก็ไม่สามารถตอบสนอง
ต่อสิ่งเร้า ไม่มีการสร้างและสลายพลังงานเพื่อดำ�รงชีวิต
ชวนคิด
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
บทที่ 1 | การศึกษาชีววิทยา
ชีววิทยา เล่ม 1
21