30 / 284
สิ่งมีชีวิตที่นักเรียนศึกษาตอบสนองต่อสิ่งเร้าได้หรือไม่ อย่างไร
ผลการทดลองของนักเรียนและของกลุ่มอื่นๆ สรุปได้ว่าอย่างไร
สำ�หรับแนวการตอบคำ�ถามนี้ ขึ้นอยู่กับการกำ�หนดชนิดของสิ่งเร้าและการเลือกชนิด
ของพืชหรือสัตว์ที่จะศึกษาของนักเรียนแต่ละกลุ่ม
มีกระบวนการควบคุม
(regulating process) สมดุลของร่างกาย
ครูทบทวนเกี่ยวกับการรักษาดุลยภาพของสิ่งมีชีวิต เช่น
การรักษาดุลยภาพในเซลล์ของพารามีเซียมซึ่งมีคอนแทร็กไทล์แวคิวโอล ช่วยทำ�หน้าที่ใน
การรักษาสมดุลของน้ำ�
การรักษาสมดุลของอุณหภูมิในร่างกายของสัตว์และมนุษย์
โดยอาจจะใช้คำ�ถามดังนี้
เมื่ออุณหภูมิของสภาพแวดล้อมต่ำ� เหตุใดร่างกายจึงขับถ่ายปัสสาวะมากกว่าเมื่ออุณหภูมิ
ของสภาพแวดล้อมสูง
ขณะที่นักเรียนออกกำ�ลังกายมากๆ อัตราการหายใจเพิ่มสูงขึ้นมากกว่าปกติเพราะเหตุใด
จากประเด็นในการอภิปรายดังกล่าว นักเรียนอาจจะสรุปได้ดังนี้
เมื่ออุณหภูมิของสภาพแวดล้อมต่ำ� ร่างกายขับเหงื่อได้น้อย น้ำ�ในเลือดมีมาก เพื่อรักษาสมดุล
ของน้ำ�ในร่างกาย จึงมีการกำ�จัดน้ำ�ออกทางปัสสาวะมากกว่าปกติ และในขณะที่ออกกำ�ลังกาย ร่างกาย
ต้องใช้พลังงานมาก จึงต้องนำ�ออกซิเจนเข้าสู่ร่างกายอย่างรวดเร็ว และนำ�คาร์บอนไดออกไซด์
ออกจากร่างกาย เพื่อรักษาสมดุลของกรด - เบสของเลือด จึงต้องมีอัตราการหายใจสูง เพื่อลดปริมาณ
คาร์บอนไดออกไซด์ในเลือด และเพิ่มออกซิเจนในเลือด
จากนั้นครูนำ�เข้าสู่กิจกรรมเสนอแนะ โดยนำ�อภิปราย เพื่อเข้าสู่ประเด็นปัญหาดังนี้
นักเรียนได้ทราบมาแล้วว่า ปัจจัยทางกายภาพ เช่น อุณหภูมิ มีผลต่อการดำ�รงชีวิตของ
สิ่งมีชีวิต ถ้าอุณหภูมิของน้ำ�เปลี่ยนไปจะมีผลต่อสิ่งมีชีวิตที่อยู่ในน้ำ� เช่น ปลาอย่างไร
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
บทที่ 1 | การศึกษาชีววิทยา
ชีววิทยา เล่ม 1
18