126 / 284
ของสารผลิตภัณฑ์ และบอกความหมายของปฏิกิริยาดูดพลังงานและปฏิกิริยาคายพลังงานได้ จากนั้น
เพื่อนำ�เข้าสู่การอภิปรายเกี่ยวกับพลังงานกระตุ้น ครูอาจตั้งคำ�ถาม ดังนี้
จากรูป 2.36 นักเรียนคิดว่าในการเกิดปฏิกิริยาทั้งที่เป็นปฏิกิริยาดูดพลังงานและปฏิกิริยา
คายพลังงานมีแนวโน้มที่จะเกิดขึ้นได้เองหรือไม่
ปฏิกิริยาดูดพลังงานและปฏิกิริยาคายพลังงานที่นักเรียนรู้จักมีปฏิกิริยาใดบ้าง
ปฏิกิริยาการเกิดน้ำ� หรือปฏิกิริยาการเผาไหม้เชื้อเพลิงของเครื่องยนต์ ซึ่งต่างเป็นปฏิกิริยา
คายพลังงาน จะเกิดปฏิกิริยาขึ้นได้เมื่ออยู่ในสภาวะแบบใด และคิดว่าเพราะเหตุใด
จากการอภิปรายข้างต้น นักเรียนอาจมีคำ�ตอบที่หลากหลายตามประสบการณ์ของแต่ละคน
โดยครูให้นักเรียนศึกษาจากรูป 2.37 ในหนังสือเรียนและอภิปรายร่วมกับนักเรียนเกี่ยวกับการเกิด
ปฏิกิริยานั้นเกี่ยวข้องกับการสลายพันธะของสารตั้งต้นซึ่งต้องใช้พลังงาน และเมื่อสร้างพันธะใหม่ของ
สารผลิตภัณฑ์จะมีพลังงานที่ถูกคายออกมา จากนั้นครูอธิบายเพิ่มเติมเกี่ยวกับพลังงานกระตุ้นของ
ปฏิกิริยาว่าคือพลังงานเริ่มต้นที่สารตั้งต้นต้องการเพื่อใช้ในการสลายพันธะ ซึ่งระหว่างการสลายพันธะ
ของสารตั้งต้นและสร้างพันธะของสารผลิตภัณฑ์ สารตั้งต้นจะอยู่ในสภาวะที่มีโครงสร้างระหว่าง
สารตั้งต้นและสารผลิตภัณฑ์ (transition state) ซึ่งสารดังกล่าวนี้อยู่ในสภาวะที่ไม่เสถียรและมี
พลังงานสูงมาก และสารนี้พร้อมที่จะสลายและเกิดเป็นสารผลิตภัณฑ์ที่มีความเสถียรมากขึ้นและ
มีพลังงานต่ำ�ลงดังรูป
พลังงานกระตุ้น
พลังงาน
สารผลิตภัณฑ์
พลังงาน
ที่คายออกมา
การดำ�เนินไปของปฏิกิริยา
สารตั้งต้น
transition state
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
บทที่ 2 | เคมีที่เป็นพื้นฐานของสิ่งมีชีวิต
ชีววิทยา เล่ม 1
114